Skoðun

Að hafa skilning á öryggis­sjónar­miðum

Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar

Í svari við fyrirspurn minni á þingi í vikunni var Jón Gunnarsson, dómsmálaráðherra, ómyrkur í máli um það að pöntuð hefðu verið ógrynnin öll af allskyns vopnum og vígbúnaði fyrir lögregluna í tilefni komu mikilvægra Evrópuleiðtoga til landsins í vikunni á undan. Ekki stæði til að fækka neitt í vopnabúrinu, þó fundurinn—og sú ægilega ógn sem honum fylgdi—væri yfirstaðin.

Fannst honum ekki mikið koma til þessarar fyrirspurnar frá „einhverjum Pírataþingmanni“ þeir hefðu oft svo lítinn skilning á öryggissjónarmiðum.

Lýðræði 101

Lýðræði er það stjórnarfyrirkomulag sem almennt er talið best til þess fallið að viðhalda friði, innan ríkja og þeirra í millum. „Í lýðræði felst að allt ríkisvald eigi uppsprettu hjá þjóðinni og að meðferð þess sæti eftirliti af hennar hálfu.“ - island.is

Lýðræðið er ekki sjálfsagt. Það kom ekki til af sjálfu sér og því verður ekki viðhaldið af sjálfu sér. Dæmi eru um að lýðræðisríki breytist í alræðisríki á að því er virðist einni nóttu. Nærtækasta dæmið í hugum lesenda er eflaust umbreyting Þýskalands á árunum fyrir heimsstyrjöldina síðari. Kanslarinn þá var lýðræðislega kjörinn. Síðustu ár hefur lýðræðið einnig átt undir högg að sækja víðsvegar í Evrópu og á vesturlöndum, til dæmis í Tyrklandi, Ungverjalandi og jafnvel Bandaríkjunum.

Lýðræðið er þess vegna ekki sjálfsagt. Og til þess að tryggja lýðræðið þurfum við að standa vörð um allar grundvallarreglur þess og stoðir. Það er ekki nóg að velja rétta fólkið til verka. Það skiptir máli að leikreglurnar séu skýrar, að þær séu virtar og að þeim sé viðhaldið.

Það er líka viðbúið að þau sem fara með völd vilji gjarnan meiri völd. Það er eðlilegt að lögreglan kalli eftir frekari valdheimildum og jafnvel vopnum til þess að sýna vald sitt og beita því. Það er þess vegna ekki nægjanleg ástæða, ein og sér, til þess að veita henni það. Vald lögreglunnar verður að koma frá þjóðinni sjálfri, sem réði hana til starfa í sína þágu, og valdmörkin verða að vera skýr.

Öryggissjónarmiðin

Fjölgun lögreglumanna, aukin þjálfun þeirra og bætt starfsskilyrði almennt eru nokkuð sem þingmenn Pírata hafa margsinnis kallað eftir. Það er veruleg þörf á að styðja betur við lögregluna og hefur verið lengi.

Á sama tíma hefur verið áhyggjuefni að fylgjast með því hvernig sumir ráðamenn—dómsmálaráðherra þar fremstur í flokki—hafa sýnt því mun meiri áhuga að auka vopnaburð og valdheimildir lögreglunnar og gripið til þess hverjar þær réttlætingar og afsakanir sem þeim detta í hug, sem reynst hafa mistrúverðugar og stundum tóm della.

Það væri sjálfsagt einfaldast fyrir valdhafa að leyfa lögreglunni bara að gera það sem henni sýnist og hafa til þess öll þau vopn og valdbeitingartæki sem hún óskar eftir. Vandinn er sá að slíkt fyrirkomulag er ósamrýmanlegt lýðræðisfyrirkomulaginu.

Öryggið og lýðræðið

Það eru góðar ástæður fyrir því að lögregluvaldi eru sett skýr mörk í lýðræðisríkjum. Þær takmarkanir eru ekki settar til höfuðs öryggissjónarmiðum, heldur þvert á móti, til öryggis. Til verndar borgurunum gegn ægivaldi ríkisins. Til að draga úr hættunni á misbeitingu valds.

Vopnvæðing lögreglunnar og auknar valdheimildir hennar eru þannig ákvarðanir sem eiga heima á lýðræðislegum vettvangi og ber að taka með opin augun. Vopnvæðing og valdheimildir lögreglunnar eru ekki einkamál hennar. Það er með öllu óviðeigandi að stakur viðburður sem krefst öryggisgæslu á hernaðarlegum skala, sé notaður sem afsökun fyrir því að taka U-beygju í málefnum lögreglu til langframa, án þess að eiga svo mikið sem samtal við ríkisstjórn og hvað þá Alþingi.

Þar sem ráðherra hafði svörin ekki á reiðu hef ég óskað eftir upplýsingum um nákvæmlega hvað var keypt, hvers vegna, og að fengnu mati hvers. Þetta eru eðlilegar spurningar, þó ráðherra hafi brugðist ókvæða við og reynt að gera lítið úr efninu. Í lok viðtals í fjölmiðlum sagðist ráðherra „treysta lögreglunni fullkomlega“ til þess að fara varlega með allar hríðskotabyssurnar sem hann lét hana fá, og vita almennt hvað hún sé að gera.

Öryggi og traust

Það er ekki nema von að ráðherra treysti lögreglunni og hafi engar áhyggjur af misbeitingu valds af hennar hálfu. Nú, hvers vegna? Jú, því ráðherra tilheyrir þeim hópi sem ólíklegt er, ef ekki nánast útilokað, að valdi sé misbeitt gegn.

Spurningar mínar og áhyggjur snúast því ekki um að hafa ekki skilning á öryggissjónarmiðum. Þær snúast um öryggissjónarmið. Sjónarmið um öryggi borgaranna gegn ofríki stjórnvalda, ekki bara öryggi miðaldra, hvítra valdamanna gegn óskilgreindri utanaðkomandi ógn við vald þeirra.

Þetta á ráðherra ef til vill erfitt með að skilja, þar sem hann er valdhafinn í þessari mynd. Hann er ekki bara hvítur, sís-kynja karlmaður, heldur er hann hvorki meira né minna en æðsti ráðamaður þeirra stjórnvalda sem hann segist svo auðmjúkur treysta. Talandi um að skorta skilning.

Höfundur er þessi Pírataþingmaður.




Skoðun

Sjá meira


×