Kærir takmörkun aðgengis: Ótækt að fjölmiðlar þurfi að eiga í stríði við lögreglustjóra Árni Sæberg skrifar 22. nóvember 2023 10:53 Sigríður Dögg Auðunsdóttir er formaður Blaðamannafélags Íslands. vísir/vilhelm Blaðamannafélag Íslands hefur kært til dómsmálaráðuneytisins fyrirmæli lögreglustjórans á Suðurnesjum um takmörkun á aðgengi fjölmiðla að hættusvæði á Reykjanesskaganum. Félagið krefst þess að fyrirmælin verði felld úr gildi eða þeim breytt á þann hátt að aðgangur fjölmiðla að hættusvæðinu verði rýmkaður. Í fréttatilkynningu frá BÍ segir að í kærunni komi meðal annars fram að engin ákvörðun um aðgang fjölmiðla að hættusvæðinu hafi verið tilkynnt opinberlega og engin rökstudd fyrirmæli hafi verið gefin blaðamönnum sem óskað hafa eftir aðgangi að svæðinu undanfarna daga. Framkvæmd stjórnvalda hafi hins vegar verið sú að heimila aðeins einum fjölmiðli í einu aðgang að svæðinu til kvik- og ljósmyndunar með þeim fyrirmælum að myndefni skuli deilt með öðrum miðlum. Óásættanlegt að blaðamenn þurfi að eiga í stríði við lögreglustjóra „Þetta er enn eitt dæmið um skilningsleysi stjórnvalda á mikilvægi fjölmiðla og hlutverks þeirra. Það er algjörlega óásættanlegt að blaðamenn þurfi að eiga í stríði við lögreglustjóra um þá mikilvægu hagsmuni almennings sem fjölmiðlar gæta, það er þess aðhalds sem þeir veita í aðgerðum tengdum einum stærsta viðburði sem samfélagið hefur þurft að glíma við í hálfa öld,“ segir Sigríður Dögg Auðunsdóttir, formaður BÍ, í samtali við Vísi. Það megi ekki gleyma því að blaðamenn og fjölmiðlar eru augu og eyru, ekki bara Grindvíkinga, heldur landsmanna allra, á svæðinu og veiti jafnframt mikilvæga innsýn í þá miklu erfiðleika sem Grindvíkingar glíma nú við. Þá finnist henni algjörlega óskiljanlegt að Almannavarnir kjósi að horfa fram hjá því mikilvæga hlutverki sem fjölmiðlar gegna í hættuástandi sem þessu og hún sjái ekki hvernig stjórnvöld hafi séð fyrir sér að miðla mikilvægum upplýsingum til almennings öðruvísi en gegnum einmitt þá sömu fjölmiðla sem þau vilja samt sem áður ekki hafa á svæðinu. „Sú mikla og mikilvæga samkennd sem myndast hefur með Grindvíkingum á þessum erfiðu tímum væri ekki tilkomin nema vegna þess að fjölmiðlar segja sögur af fólki sem þurft hefur að flýja heimili sín og takast á við óhugsandi aðstæður. Án þessara frásagna hefði þjóðin engar upplýsingar um það sem fólk hefur þurft að ganga í gegnum. Að auki væru ekki til neinar heimildir um upplifun Grindvíkinga af þessum atburði, ef fjölmiðlar væru ekki að skrásetja þær. Mér er gjörsamlega ómögulegt að skilja hvers vegna stjórnvöldum er þetta ekki ljóst.“ Enginn rökstuðningur veittur Þá segir Sigríður Dögg að fyrirmælin um takmarkaðan aðgang fjölmiðla að Grindavík séu gefin án alls rökstuðnings og án málefnalegra ástæðna. „Slíkt er beinlínis hættulegt og ber okkur sem samfélagi að spyrna gegn því sem við teljum misbeitingu á valdheimildum, sérstaklega þegar brotið er gegn ákvæði stjórnarskrár um tjáningarfrelsi, líkt og við teljum að hér sé gert.“ Ekki heimilt að takmarka tjáningarfrelsi án ástæðu Í tilkynningunni segir að bent sé á í kærunni að stjórnvöldum, sem fara með hlutverk almannavarna á hættustundu samkvæmt lögum um almannavarnir, sé ekki heimilt að takmarka tjáningarfrelsi borgaranna umfram það sem nauðsynlegt er. „Þegar til greina kemur að takmarka möguleika fjölmiðla til að fjalla um náttúruhamfarir og viðbrögð stjórnvalda við þeim verður auk annars að hafa í huga mikilvægi þess hlutverks sem fjölmiðlar gegna við slíkar aðstæður við miðlun upplýsinga til almennings bæði um náttúruhamfarir sem slíkar og um viðbrögð stjórnvalda í tilefni af slíkum hamförum,“ segir í kærunni. Lögreglustjóri banni umfram nauðsyn Lög um almannavarnir hafi ekki að geyma beina heimild stjórnvalda til að takmarka umfjöllun fjölmiðla um þá atburði, sem undir þau falla, eða viðbrögð stjórnvalda við slíkum atburðum. Hins vegar hafi lögin að geyma víðtækar valdheimildir sem einungis eru virkar á hættustundu. Að því marki sem beiting slíkra valdheimilda leiði til takmörkunar á starfsemi fjölmiðla og þar með tjáningarfrelsi borgaranna þurfi hún að rúmast innan þeirra marka sem ákvæði stjórnarskrárinnar um tjáningarfrelsi setur slíkum takmörkunum. „Að mati Blaðamannafélagsins er sú takmörkun fjölmiðla að svæðinu sem lögreglustjóri hefur fyrirskipað, verulega umfram það sem nauðsynlegt geti talist í skilningi tjáningarfrelsisákvæðis stjórnarskrárinnar.“ Þá sé í kærunni minnt á að blaðamenn séu jafnan að störfum við hættulegar aðstæður, þar með talið á hamfara- og átakasvæðum sem almennum borgurum hefur jafnvel verið skipað að yfirgefa, og eitt af hlutverkum fjölmiðla sé að flytja fréttir af slíkum svæðum. „Ekki er því sjálfgefið að aðgangur blaðamanna að slíkum svæðum sæti sömu takmörkunum og aðgangur almennings. Þvert á móti verður með tilliti til þess sérstaka hlutverks sem fjölmiðlar gegna bæði almennt og sérstaklega á hættustundu að leggja til grundvallar að tryggja verði blaðamönnum rýmri aðgang að slíkum svæðum til þess að þeir geti sinnt þessu hlutverki.“ Fjölmiðlar Eldgos á Reykjanesskaga Lögreglan Almannavarnir Grindavík Eldgos og jarðhræringar Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Nauðgaði sofandi konu í jólateiti Innlent Þrjú börn á gjörgæslu og eitt í öndunarvél Innlent „Við skulum ekki endurtaka gömlu mistökin“ Innlent Alþjóðastarf þingmanna álitið sem „fyllerís- og fríferðir“ Innlent Sigurði Inga heitt í hamsi þegar hann flutti eldræðu um útlendinga Innlent Ekkert sem gefi til kynna að Framsókn standi fyrir mannúð Innlent Sigurður hafi fært Framsókn fjær Bjarna og Sigmundi Innlent Skorinn með hníf á skemmtistað í miðbænum Innlent „Margt að óttast“ en ameríski draumurinn lifir Erlent Fleiri fréttir Litlaus regnbogi yfir borginni í dag „Auðvitað er ég að vísa í þá flokka sem stjórna hjá borginni“ Þrjú börn á gjörgæslu og eitt í öndunarvél Matarsmakk á fjölmenningarhátíð í Aratungu „Við skulum ekki endurtaka gömlu mistökin“ Sigurður hafi fært Framsókn fjær Bjarna og Sigmundi „Tvær undirskriftir sem vantaði“ Umdeild eldræða formanns Framsóknar Nauðgaði sofandi konu í jólateiti Ekkert sem gefi til kynna að Framsókn standi fyrir mannúð Kallar eftir umboði þjóðarinnar til breytinga Skorinn með hníf á skemmtistað í miðbænum Alþjóðastarf þingmanna álitið sem „fyllerís- og fríferðir“ Sigurði Inga heitt í hamsi þegar hann flutti eldræðu um útlendinga „Staðan er bara sú að það verður slys hérna“ Afstaða ríkisins hleypi illu blóði og hörku í viðræðurnar Framboðslisti Ábyrgrar framtíðar í Reykjavík norður Fagnar 400 nýjum störfum við Hvammsvirkjun Tíu mánaða strákur fær byltingarkennt lyf fyrstur Íslendinga Þau verða fulltrúar Íslands á COP29 í Aserbaídsjan Veröldin hrundi þegar sonurinn greindist Enginn í steininn fyrir heiðursofbeldi Amma lýsir blóðugum niðurgangi og örvæntingu foreldra Verkfall í MR samþykkt í annarri tilraun Mörg börn sem beita ofbeldi hafa orðið fyrir því sjálf Ríkið telur ólöglega boðað til verkfalls lækna Þverárfjallsvegur lokaður vegna eldsvoða í bíl Telur „verulegar líkur“ á að sýknu Alberts verði snúið Íslendingar þurfa ekki vegabréfsáritun til Kína næsta árið Steinþór hafi verið að berjast fyrir lífi sínu Sjá meira
Í fréttatilkynningu frá BÍ segir að í kærunni komi meðal annars fram að engin ákvörðun um aðgang fjölmiðla að hættusvæðinu hafi verið tilkynnt opinberlega og engin rökstudd fyrirmæli hafi verið gefin blaðamönnum sem óskað hafa eftir aðgangi að svæðinu undanfarna daga. Framkvæmd stjórnvalda hafi hins vegar verið sú að heimila aðeins einum fjölmiðli í einu aðgang að svæðinu til kvik- og ljósmyndunar með þeim fyrirmælum að myndefni skuli deilt með öðrum miðlum. Óásættanlegt að blaðamenn þurfi að eiga í stríði við lögreglustjóra „Þetta er enn eitt dæmið um skilningsleysi stjórnvalda á mikilvægi fjölmiðla og hlutverks þeirra. Það er algjörlega óásættanlegt að blaðamenn þurfi að eiga í stríði við lögreglustjóra um þá mikilvægu hagsmuni almennings sem fjölmiðlar gæta, það er þess aðhalds sem þeir veita í aðgerðum tengdum einum stærsta viðburði sem samfélagið hefur þurft að glíma við í hálfa öld,“ segir Sigríður Dögg Auðunsdóttir, formaður BÍ, í samtali við Vísi. Það megi ekki gleyma því að blaðamenn og fjölmiðlar eru augu og eyru, ekki bara Grindvíkinga, heldur landsmanna allra, á svæðinu og veiti jafnframt mikilvæga innsýn í þá miklu erfiðleika sem Grindvíkingar glíma nú við. Þá finnist henni algjörlega óskiljanlegt að Almannavarnir kjósi að horfa fram hjá því mikilvæga hlutverki sem fjölmiðlar gegna í hættuástandi sem þessu og hún sjái ekki hvernig stjórnvöld hafi séð fyrir sér að miðla mikilvægum upplýsingum til almennings öðruvísi en gegnum einmitt þá sömu fjölmiðla sem þau vilja samt sem áður ekki hafa á svæðinu. „Sú mikla og mikilvæga samkennd sem myndast hefur með Grindvíkingum á þessum erfiðu tímum væri ekki tilkomin nema vegna þess að fjölmiðlar segja sögur af fólki sem þurft hefur að flýja heimili sín og takast á við óhugsandi aðstæður. Án þessara frásagna hefði þjóðin engar upplýsingar um það sem fólk hefur þurft að ganga í gegnum. Að auki væru ekki til neinar heimildir um upplifun Grindvíkinga af þessum atburði, ef fjölmiðlar væru ekki að skrásetja þær. Mér er gjörsamlega ómögulegt að skilja hvers vegna stjórnvöldum er þetta ekki ljóst.“ Enginn rökstuðningur veittur Þá segir Sigríður Dögg að fyrirmælin um takmarkaðan aðgang fjölmiðla að Grindavík séu gefin án alls rökstuðnings og án málefnalegra ástæðna. „Slíkt er beinlínis hættulegt og ber okkur sem samfélagi að spyrna gegn því sem við teljum misbeitingu á valdheimildum, sérstaklega þegar brotið er gegn ákvæði stjórnarskrár um tjáningarfrelsi, líkt og við teljum að hér sé gert.“ Ekki heimilt að takmarka tjáningarfrelsi án ástæðu Í tilkynningunni segir að bent sé á í kærunni að stjórnvöldum, sem fara með hlutverk almannavarna á hættustundu samkvæmt lögum um almannavarnir, sé ekki heimilt að takmarka tjáningarfrelsi borgaranna umfram það sem nauðsynlegt er. „Þegar til greina kemur að takmarka möguleika fjölmiðla til að fjalla um náttúruhamfarir og viðbrögð stjórnvalda við þeim verður auk annars að hafa í huga mikilvægi þess hlutverks sem fjölmiðlar gegna við slíkar aðstæður við miðlun upplýsinga til almennings bæði um náttúruhamfarir sem slíkar og um viðbrögð stjórnvalda í tilefni af slíkum hamförum,“ segir í kærunni. Lögreglustjóri banni umfram nauðsyn Lög um almannavarnir hafi ekki að geyma beina heimild stjórnvalda til að takmarka umfjöllun fjölmiðla um þá atburði, sem undir þau falla, eða viðbrögð stjórnvalda við slíkum atburðum. Hins vegar hafi lögin að geyma víðtækar valdheimildir sem einungis eru virkar á hættustundu. Að því marki sem beiting slíkra valdheimilda leiði til takmörkunar á starfsemi fjölmiðla og þar með tjáningarfrelsi borgaranna þurfi hún að rúmast innan þeirra marka sem ákvæði stjórnarskrárinnar um tjáningarfrelsi setur slíkum takmörkunum. „Að mati Blaðamannafélagsins er sú takmörkun fjölmiðla að svæðinu sem lögreglustjóri hefur fyrirskipað, verulega umfram það sem nauðsynlegt geti talist í skilningi tjáningarfrelsisákvæðis stjórnarskrárinnar.“ Þá sé í kærunni minnt á að blaðamenn séu jafnan að störfum við hættulegar aðstæður, þar með talið á hamfara- og átakasvæðum sem almennum borgurum hefur jafnvel verið skipað að yfirgefa, og eitt af hlutverkum fjölmiðla sé að flytja fréttir af slíkum svæðum. „Ekki er því sjálfgefið að aðgangur blaðamanna að slíkum svæðum sæti sömu takmörkunum og aðgangur almennings. Þvert á móti verður með tilliti til þess sérstaka hlutverks sem fjölmiðlar gegna bæði almennt og sérstaklega á hættustundu að leggja til grundvallar að tryggja verði blaðamönnum rýmri aðgang að slíkum svæðum til þess að þeir geti sinnt þessu hlutverki.“
Fjölmiðlar Eldgos á Reykjanesskaga Lögreglan Almannavarnir Grindavík Eldgos og jarðhræringar Mest lesið Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Nauðgaði sofandi konu í jólateiti Innlent Þrjú börn á gjörgæslu og eitt í öndunarvél Innlent „Við skulum ekki endurtaka gömlu mistökin“ Innlent Alþjóðastarf þingmanna álitið sem „fyllerís- og fríferðir“ Innlent Sigurði Inga heitt í hamsi þegar hann flutti eldræðu um útlendinga Innlent Ekkert sem gefi til kynna að Framsókn standi fyrir mannúð Innlent Sigurður hafi fært Framsókn fjær Bjarna og Sigmundi Innlent Skorinn með hníf á skemmtistað í miðbænum Innlent „Margt að óttast“ en ameríski draumurinn lifir Erlent Fleiri fréttir Litlaus regnbogi yfir borginni í dag „Auðvitað er ég að vísa í þá flokka sem stjórna hjá borginni“ Þrjú börn á gjörgæslu og eitt í öndunarvél Matarsmakk á fjölmenningarhátíð í Aratungu „Við skulum ekki endurtaka gömlu mistökin“ Sigurður hafi fært Framsókn fjær Bjarna og Sigmundi „Tvær undirskriftir sem vantaði“ Umdeild eldræða formanns Framsóknar Nauðgaði sofandi konu í jólateiti Ekkert sem gefi til kynna að Framsókn standi fyrir mannúð Kallar eftir umboði þjóðarinnar til breytinga Skorinn með hníf á skemmtistað í miðbænum Alþjóðastarf þingmanna álitið sem „fyllerís- og fríferðir“ Sigurði Inga heitt í hamsi þegar hann flutti eldræðu um útlendinga „Staðan er bara sú að það verður slys hérna“ Afstaða ríkisins hleypi illu blóði og hörku í viðræðurnar Framboðslisti Ábyrgrar framtíðar í Reykjavík norður Fagnar 400 nýjum störfum við Hvammsvirkjun Tíu mánaða strákur fær byltingarkennt lyf fyrstur Íslendinga Þau verða fulltrúar Íslands á COP29 í Aserbaídsjan Veröldin hrundi þegar sonurinn greindist Enginn í steininn fyrir heiðursofbeldi Amma lýsir blóðugum niðurgangi og örvæntingu foreldra Verkfall í MR samþykkt í annarri tilraun Mörg börn sem beita ofbeldi hafa orðið fyrir því sjálf Ríkið telur ólöglega boðað til verkfalls lækna Þverárfjallsvegur lokaður vegna eldsvoða í bíl Telur „verulegar líkur“ á að sýknu Alberts verði snúið Íslendingar þurfa ekki vegabréfsáritun til Kína næsta árið Steinþór hafi verið að berjast fyrir lífi sínu Sjá meira