Innlent

Hlýnun aldrei hraðari

Örar loftslagsbreytingar ógna lífsskilyrðum bæði dýra og manna í grennd við Norðurheimskautið þar sem gróðurhúsaáhrif valda því að hlýnar nær tvöfalt hraðar en annars staðar á jörðinni. Aukinn áhrif gróðurhúsalofttegunda eiga svo eftir að valda enn meiri hlýnun, að því er fram kemur í alþjóðlegri rannsókn um 300 vísindamanna sem staðið hefur síðustu fjögur ár. Rannsóknarverkefnið ACIA (Arctic Climate Impact Assessment) var sett af stað árið 2000 á ráðherrafundi Norðurheimskautsráðsins í Point Barrow í Alaska. Verkefnið var sett upp sem samstarfsverkefni undirstofnana Norðurheimskautsráðsins og fleiri stofnana. Á morgun lýkur í Reykjavík alþjóðlegri ráðstefnu ACIA sem hófst á mánudag. Á ráðstefnunni er fjallað um loftslagsbreytingarnar kringum Norðurheimskautið og umhverfis- og félagslegar afleiðingar þeirra. Í kjölfar ráðstefnunnar funda svo utanríkisráðherrar ríkjanna átta sem að Norðurheimskautsráðinu standa. Næstu hundrað árin er búist við hraðari loftslagsbreytingum sem stuðla að stórfelldum breytingum á umhverfi og flestum sviðum mannlífs. Rannsóknin sýnir að sumar þessara breytinga eru þegar hafnar. Fyrir árið 2100 er búist við að Norðurheimskautssvæðið hlýni um 4 til 7 gráður á Celsius til viðbótar og að minnsta kosti helmingur sumaríss Norðurheimskautsins bráðni, ásamt stórum hluta íshellunnar yfir Grænlandi. Í lokaskýrslu ACIA segir að ein afleiðinganna sé að sjávarborð hækki um heim allan. Spáin byggir á hóflegri áætlun um aukningu koltvísýrings og annarra gróðurhúsalofttegunda þar sem teknar eru inn niðurstöður frá fimm mismunandi spám um þróun veðurfars. "Fólk á Norðurskauti finnur nú fyrir áhrifum alheimshlýnunar," segir Robert Corell, formaður alþjóðlega rannsóknarhópsins. "Yfir Norðurskautið ganga nú einhverjar hröðustu og umsvifamestu loftslagsbreytingar jarðarinnar og gera má ráð fyrir að áhrifa þeirra eigi eftir að gæta í mjög auknum mæli á komandi árum." Á blaðamannafundi sem haldinn var við upphaf ráðstefnunnar í Reykjavík sagði Corell að þótt vísbendingar hafi verið um hvert stefndi hafi hraði breytinganna verið mun meiri en ráð var fyrir gert. Hér á landi gerir úttekt rannsóknarteymisins ráð fyrir hóflegum áhrifum sem sumar gætu jafnvel bætt lífsskilyrði. Gert er ráð fyrir að loftslag á Íslandi og við Grænland hlýni næstu hundrað árin um 2 til 3 gráður á Celsius, en slík breyting gæti eflt þá fiskistofna sem mikilvægastir eru fyrir hagkerfi þjóðanna, svo sem þorsk og síld. "Við Norðurheimskautið eru veidd um 20 prósent af heildarfiskafla heimsins. Afleiðingar loftslagsbreytinganna á veiðarnar velta á því hversu umfangsmiklar og hraðar þær verða," sagði Hjálmar Vilhjálmsson, sérfræðingur Hafrannsóknastofnunarinnar og einn meðhöfunda ACIA-skýrslunnar. "Hófleg hlýnun hefur jákvæð áhrif á mikilvægustu fiskistofnana, svo sem síld, þorsk, ufsa og fleiri tegundir, en hefur um leið slæm áhrif á kaldsjávartegundir," sagði hann og benti á að í upphafi tuttugustu aldar hefði ekki verið neinn þorsk að finna við Grænland, en upp úr 1920 og 1930 hefði þar verið fullt af þorski eftir að hlýindaskeið gekk yfir. "Gangi spáin um þessa vægu hlýnun hér eftir gæti útflutningsverðmæti Grænlands tvöfaldast vegna aukinna veiða og landið því komist af án stuðnings frá Danmörku." Meðal þess sem er spáð er að sjór hækki um 10 til 90 sentímetra vegna bráðnunar íshettunnar yfir Grænlandi og Norðurheimskautinu. Robert Corell segir að miðað við það sem hann hefur sjálfur orðið vitni að um hraða bráðnunar Grænlandsjökuls ætti fremur að gera ráð fyrir að hækkun sjávar verði í efri mörkum þess sem spáð hefur verið, eða jafnvel enn meiri. "Við höfðum ekki séð fyrir hvað Grænland skiptir miklu máli þegar kemur að hækkun sjávarborðs," sagði Robert Corell. Skýrsla rannsóknarhópsins gerir ráð fyrir að sjór gangi um 50 metra á land á flatlendi við hverja 50 sentímetra hækkun sjávarborðs. Slík hækkun ein kæmi til með að hafa veruleg áhrif á strandbyggðir landsins, sem og um heim allan. Eins hefur verið hreyft við hugmyndum um að aukið streymi ferskvatns kunni að hafa áhrif á sjávarstrauma og jafnvel að Golfstraumurinn sem ber hlýjan sjó norður í Íshafið komi til með að stöðvast alveg. "Þetta eru samt breytingar sem gerast miklu hægar," sagði Helgi Jensson, forstöðumaður á framkvæmda- og eftirlitssviði Umhverfisstofnunar og formaður AMAP-vinnuhópsins sem vann að hlýnunarskýrslunni. Töldu hann og Hjálmar Vilhjálmsson að breytingar á hafstraumum væru nálægt því tíu sinnum hægari en loftslagsbreytingarnar og hættan á því að Golfstraumurinn stöðvaðist væri nær því að vera eftir þúsund ár en hundrað. Vísindamennirnir sem stóðu að gerð úttektarinnar á hlýnun á norðurslóðum fyrir Norðurheimskautsráðið segja að eigi að draga úr fyrirséðum áhrifum hlýnunarinnar sem lýst er í skýrslu þeirra þurfi að grípa til aðgerða strax. Bent hefur verið á að ríkin átta sem standa að Norðurheimskautsráðinu beri ábyrgð á um 40 prósentum af gróðurhúsalofttegundum sem til verða af mannavöldum í heiminum. Þeir telja að nú þegar niðurstöður liggi fyrir um hvað komi til með að gerast, verði ekkert að gert, muni viðhorf ráðamanna breytast og viðræður landa um gróðurhúsalofttegundir komi til með að litast af því. Sérstaklega er horft til Bandaríkjanna í þessum efnum, en í valdatíð George W. Bush Bandaríkjaforseta hefur lítið verið gert til að draga úr gróðurhúsaáhrifum og hefur landið til dæmis ekki fengist til að staðfesta Kyoto-bókunina um minnkun slíks útblásturs. Þó kom fram á blaðamannafundinum sem haldinn var til að kynna skýrsluna að Kyoto-bókunin sé bara skref í rétta átt. Talið var að til ákveðinnar hugarfarsbreytingar þyrfti að koma meðal almennings. Fram kom að vel hafi gengið að taka á vandanum sem fylgdi freon-notkun í kælitækjum og úðabrúsum og ógnaði ósónlaginu, vegna þess að fólk fann lítið fyrir breytingunni þegar hætt var að nota freon. Til þess að draga úr útblæstri koltvísýrings þarf fólk hins vegar að gera breytingar á lífsmynstri sínu, t.d. draga úr akstri. Þannig telja vísindamennirnir að meira þurfi að koma til en pólitísk stefnumörkun til að draga úr útblæstri gróðurhúsalofttegunda, en telja um leið að væntanlegar umhverfisbreytingar á næstu áratugum vegna hlýnunar á norðurslóðum komi til með að vekja marga til umhugsunar um umhverfi sitt.



Fleiri fréttir

Sjá meira


×