Varhugaverð veröld Guðjón Jensson leiðsögumaður skrifar 17. ágúst 2016 10:00 Undirritaður fæddist skömmu eftir miðja öldina síðustu á tímum kalda stríðsins. Það var að mörgu leyti einkennilegt að vaxa úr grasi á mölinni í Reykjavík. Foreldrar mínir voru í æsku minni stöðugt að flytja og sjaldnast bjuggum við lengur en árið á hverjum stað uns keypt var íbúð í verkamannabústöðunum í austanverðum Hlíðunum. Margt var ákaflega frjálslegt á þessum árum en allt mun einfaldara og frumstæðara en nú, göturnar voru malargötur og rykið eftir því. Við krakkarnir sóttumst eftir að leika okkur m.a. í gömlum mógröfum í Kringlumýrinni þar sem nú er nýi miðbærinn í Reykjavík. Þar var stokkið yfir djúpa skurði með langstökk í huga, stundum kom maður hundblautur heim og átti von á snuprum jafnvel rassskellingu! Stundum var farið í feluleiki og Fallin spýtan!Blöðin skömmuðust Vikulega var eg sendur með tvær appelsínur ásamt flösku af mysu í poka handa ömmu minni sem átti heima í Herskálakampinum þar sem nú eru göturnar Ármúli og Síðumúli. Það hverfi gekk undir nafninu Gunnarsborg en þegar Gunnar Thoroddsen var borgarstjóri var íbúum þar veitt leyfi tímabundið um nokkur ár að dytta að húsum sínum oft við misjöfn efni. Þetta var á þeim dögum þegar Miklabrautin var ekki enn til nema að dálitlum hluta en byrjað var að merkja fyrir gríðarlegum skurðum þvert um Kringlumýrina. Sagt var að bygging Miklubrautarinnar tæki óratíma og voru latir strákar hvattir til mennta á þennan hátt: Annaðhvort verður þú duglegri en nú eða það verður ævistarfið þitt að vinna í Miklubrautinni! Stjórnmálalífið gekk sinn gang, miklar öfgar voru eins og oft vill verða. Blöðin skömmuðust hvern einasta dag, einkum Morgunblaðið og Þjóðviljinn sem gáfu hinu ekkert eftir. Sjálfstæðisflokkurinn með Morgunblaðið virtist eigna sér umræðuna um mannréttindi og lýðræði og oft voru því Rússar skammaðir fyrir að sitja uppi með kommúnismann. Þjóðviljinn svaraði á móti og benti á sitthvað sem illa tókst til í Bandaríkjunum, benti m.a. á gríðarmikið misrétti þegnanna og allir höfðu sínar skoðanir á málunum. Á vinnustöðum var oft grunnt á vinskapnum enda Íslendingar þekktir fyrir að hafa ólíkar skoðanir. En verst var hversu tortryggnin var mikil og fyrirlitningin fyrir skoðunum annarra virtist vera ríkjandi langdræg. Allt var kappkostað til að viðhalda tortryggninni en þess minna reynt að bera klæði á vopnin og auka skilninginn. Morgunblaðið og Þjóðviljinn voru aldrei sammála um nokkurn skapaðan hlut, kannski fyrir utan veðrið sem auðvitað var unnt að mæla og ekki þurfti að þrasa um. Nú er meira en aldarfjórðungur liðinn frá því kommúnisminn hrundi í austanverðri Evrópu og vonandi sakna hans sem fæstir. En kapítalisminn í allri sinni dýrð er eins og vafasöm vofa sem vakir yfir löndum og lýðum heimsins. Gróðapungarnir fylgjast gjörla með og vilja skara betur eld að sinni köku með öllum tiltækum ráðum.Hergagnaiðnaður í stórum stíl Á dögunum datt eg niður á forvitnilega en nokkuð skelfilega heimild sem lýsir mjög vel ástandi mála: Ræðubút sem Eisenhower forseti BNA flutti í kveðjuávarpi í janúar 1960. Þá var Kennedy forseti að taka við forsetaembætti. Síðar kom í ljós að hann hafði mun meiri áhuga á snotrum snótum en hermennsku og mátti líklega gjalda líf sitt fyrir. Eisenhower kemst svo að orði og er þetta ógnvænlegt: „Við höfum neyðst til að koma á fót föstum hergagnaiðnaði í stórum stíl. Þar við bætist að 3,5 milljónir manna, karla og kvenna starfa beinlínis í þágu hersins. Á hverju ári verjum við til varnarmála einna meiru en sem nemur nettótekjum allra bandarískra iðnfyrirtækja?… Þessi samruni gífurlegs hernaðarbákns og viðamikils hergagnaiðnaðar er nýtt fyrirbæri í bandarískri sögu. Heildaráhrifanna á sviði efnahags, stjórnmála og jafnvel andlegrar menningar gætir í hverri borg, stofnunum hvers einstaks ríkis og á hverri skrifstofu sambandsstjórnarinnar.“ Þarna kemur mjög skýrt fram hvaða aðili ræður nánast öllu bak við öll tjöld í BNA. Bandarískt samfélag snýst allt meira og minna um hergagnaiðnað, framleiðslu, sölu og viðhald vopnakerfa. Og þegar illa tekst til og afglöp gerð eins og með innrásinni í Írak fyrir rúmum áratug, þá er ekki von á góðu. Græðgi með herstyrk að vopni getur aldrei verið góð fyrirheit í framtíðina. Við búum í varhugaverðri veröld. Við Íslendingar berum gæfu til þess að vera ein örfárra þjóða sem hafa hvorki her né herþjónustu. En kannski okkur skorti á móti dálítinn nauðsynlegan aga. Við lítum á flest út frá okkar sjónarhorni en gleymum að setja okkur í spor annarra og virða rétt þeirra. Við erum oft of fljót að meta og ákveða, stundum sitjum við uppi með kolranga ákvörðun sem við þurfum að sjá eftir.Þessi grein birtist í Fréttablaðinu Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Hallgrímur, málið snýst því miður ekki bara um kebab Snorri Másson Skoðun Óhæfur leiðtogi? Franklín Ernir Kristjánsson Skoðun 300 milljónir á dag Aðalsteinn Leifsson Skoðun Loksins, Gunnar Bragi! Einar G. Harðarson Skoðun Innflytjendalandið Ísland – nokkrar staðreyndir Hallfríður Þórarinsdóttir Skoðun Þau eru við, við erum þau Arnar Eggert Thoroddsen Skoðun Hvorki útlendingahatur né gestrisni Hildur Þórðardóttir Skoðun Ofboðslega frægur Sara Oskarsson Skoðun Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Kílómetragjald: Gjöf fyrir marga, refsiskattur fyrir aðra Ágústa Ágústsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Sjálfbær kvikmyndagerð á Íslandi Lára Portal skrifar Skoðun Kennarar óskast Helga Charlotta Reynisdóttir skrifar Skoðun 300 milljónir á dag Aðalsteinn Leifsson skrifar Skoðun Hallgrímur, málið snýst því miður ekki bara um kebab Snorri Másson skrifar Skoðun Samfylkingin er Evrópuflokkur Hörður Filippusson skrifar Skoðun Ofboðslega frægur Sara Oskarsson skrifar Skoðun Fínmalað móberg til að lækka kolefnisspor sements á Íslandi og í Evrópu. Børge Johannes Wigum ,Sigríður Ósk Bjarnadóttir skrifar Skoðun Iðjuþjálfun fyrir öll! Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Ungt fólk mótar framtíð Norðurlanda Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Komum í veg fyrir menningarslys í fjárlögum Snæbjörn Brynjarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta síðustu áratuga og virðing fyrir starfi kennara Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun Við lifum lengur – Jákvæð áskorun fyrir lífeyrissjóði Magnús Helgason skrifar Skoðun Krabbameinsgreining og andleg líðan Helga Jóna Ósmann Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um „orðskrípið“ inngildingu Kjartan Þór Ingason skrifar Skoðun Öryggi og sjálfbærni í ferðaþjónustu: Hvað segir ný könnun? Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Innflytjendalandið Ísland – nokkrar staðreyndir Hallfríður Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Akademískt frelsi er í hættu – Tími til aðgerða Sigrún Ólafsdóttir,Baldvin Zarioh,Hjördís Sigursteinsdóttir skrifar Skoðun Óljós viðurkenning þrátt fyrir stefnu stjórnvalda Sandra B. Franks skrifar Skoðun Sömu rök og styðja rétt kvenna til þungunarrofs eiga við um dánaraðstoð Ingrid Kuhlman,Steinar Harðarson skrifar Skoðun Vaxandi stríðsátök, en með íslenskum vopnum? Eldur Smári Kristinsson skrifar Skoðun Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þau eru við, við erum þau Arnar Eggert Thoroddsen skrifar Skoðun Óhæfur leiðtogi? Franklín Ernir Kristjánsson skrifar Skoðun Loksins, Gunnar Bragi! Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Skynsemi Sigmundar Davíðs rýnd – Er ESB aðild/Evra tóm tjara? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Hvorki útlendingahatur né gestrisni Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Menntakerfið í öfuga átt við atvinnulífið: Hvers vegna eykst álag á nemendur á meðan vinnuvikan styttist? Karl Liljendal Hólmgeirsson skrifar Skoðun Er ekki einokun Háskóla Íslands óviðunandi? Helga Dögg Sverrisdóttir skrifar Skoðun Kílómetragjald: Gjöf fyrir marga, refsiskattur fyrir aðra Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Róttækar og tafarlausar umbætur Arnar þór Jónsson,Kári Allansson skrifar Sjá meira
Undirritaður fæddist skömmu eftir miðja öldina síðustu á tímum kalda stríðsins. Það var að mörgu leyti einkennilegt að vaxa úr grasi á mölinni í Reykjavík. Foreldrar mínir voru í æsku minni stöðugt að flytja og sjaldnast bjuggum við lengur en árið á hverjum stað uns keypt var íbúð í verkamannabústöðunum í austanverðum Hlíðunum. Margt var ákaflega frjálslegt á þessum árum en allt mun einfaldara og frumstæðara en nú, göturnar voru malargötur og rykið eftir því. Við krakkarnir sóttumst eftir að leika okkur m.a. í gömlum mógröfum í Kringlumýrinni þar sem nú er nýi miðbærinn í Reykjavík. Þar var stokkið yfir djúpa skurði með langstökk í huga, stundum kom maður hundblautur heim og átti von á snuprum jafnvel rassskellingu! Stundum var farið í feluleiki og Fallin spýtan!Blöðin skömmuðust Vikulega var eg sendur með tvær appelsínur ásamt flösku af mysu í poka handa ömmu minni sem átti heima í Herskálakampinum þar sem nú eru göturnar Ármúli og Síðumúli. Það hverfi gekk undir nafninu Gunnarsborg en þegar Gunnar Thoroddsen var borgarstjóri var íbúum þar veitt leyfi tímabundið um nokkur ár að dytta að húsum sínum oft við misjöfn efni. Þetta var á þeim dögum þegar Miklabrautin var ekki enn til nema að dálitlum hluta en byrjað var að merkja fyrir gríðarlegum skurðum þvert um Kringlumýrina. Sagt var að bygging Miklubrautarinnar tæki óratíma og voru latir strákar hvattir til mennta á þennan hátt: Annaðhvort verður þú duglegri en nú eða það verður ævistarfið þitt að vinna í Miklubrautinni! Stjórnmálalífið gekk sinn gang, miklar öfgar voru eins og oft vill verða. Blöðin skömmuðust hvern einasta dag, einkum Morgunblaðið og Þjóðviljinn sem gáfu hinu ekkert eftir. Sjálfstæðisflokkurinn með Morgunblaðið virtist eigna sér umræðuna um mannréttindi og lýðræði og oft voru því Rússar skammaðir fyrir að sitja uppi með kommúnismann. Þjóðviljinn svaraði á móti og benti á sitthvað sem illa tókst til í Bandaríkjunum, benti m.a. á gríðarmikið misrétti þegnanna og allir höfðu sínar skoðanir á málunum. Á vinnustöðum var oft grunnt á vinskapnum enda Íslendingar þekktir fyrir að hafa ólíkar skoðanir. En verst var hversu tortryggnin var mikil og fyrirlitningin fyrir skoðunum annarra virtist vera ríkjandi langdræg. Allt var kappkostað til að viðhalda tortryggninni en þess minna reynt að bera klæði á vopnin og auka skilninginn. Morgunblaðið og Þjóðviljinn voru aldrei sammála um nokkurn skapaðan hlut, kannski fyrir utan veðrið sem auðvitað var unnt að mæla og ekki þurfti að þrasa um. Nú er meira en aldarfjórðungur liðinn frá því kommúnisminn hrundi í austanverðri Evrópu og vonandi sakna hans sem fæstir. En kapítalisminn í allri sinni dýrð er eins og vafasöm vofa sem vakir yfir löndum og lýðum heimsins. Gróðapungarnir fylgjast gjörla með og vilja skara betur eld að sinni köku með öllum tiltækum ráðum.Hergagnaiðnaður í stórum stíl Á dögunum datt eg niður á forvitnilega en nokkuð skelfilega heimild sem lýsir mjög vel ástandi mála: Ræðubút sem Eisenhower forseti BNA flutti í kveðjuávarpi í janúar 1960. Þá var Kennedy forseti að taka við forsetaembætti. Síðar kom í ljós að hann hafði mun meiri áhuga á snotrum snótum en hermennsku og mátti líklega gjalda líf sitt fyrir. Eisenhower kemst svo að orði og er þetta ógnvænlegt: „Við höfum neyðst til að koma á fót föstum hergagnaiðnaði í stórum stíl. Þar við bætist að 3,5 milljónir manna, karla og kvenna starfa beinlínis í þágu hersins. Á hverju ári verjum við til varnarmála einna meiru en sem nemur nettótekjum allra bandarískra iðnfyrirtækja?… Þessi samruni gífurlegs hernaðarbákns og viðamikils hergagnaiðnaðar er nýtt fyrirbæri í bandarískri sögu. Heildaráhrifanna á sviði efnahags, stjórnmála og jafnvel andlegrar menningar gætir í hverri borg, stofnunum hvers einstaks ríkis og á hverri skrifstofu sambandsstjórnarinnar.“ Þarna kemur mjög skýrt fram hvaða aðili ræður nánast öllu bak við öll tjöld í BNA. Bandarískt samfélag snýst allt meira og minna um hergagnaiðnað, framleiðslu, sölu og viðhald vopnakerfa. Og þegar illa tekst til og afglöp gerð eins og með innrásinni í Írak fyrir rúmum áratug, þá er ekki von á góðu. Græðgi með herstyrk að vopni getur aldrei verið góð fyrirheit í framtíðina. Við búum í varhugaverðri veröld. Við Íslendingar berum gæfu til þess að vera ein örfárra þjóða sem hafa hvorki her né herþjónustu. En kannski okkur skorti á móti dálítinn nauðsynlegan aga. Við lítum á flest út frá okkar sjónarhorni en gleymum að setja okkur í spor annarra og virða rétt þeirra. Við erum oft of fljót að meta og ákveða, stundum sitjum við uppi með kolranga ákvörðun sem við þurfum að sjá eftir.Þessi grein birtist í Fréttablaðinu
Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun
Skoðun Fínmalað móberg til að lækka kolefnisspor sements á Íslandi og í Evrópu. Børge Johannes Wigum ,Sigríður Ósk Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Kvennabarátta síðustu áratuga og virðing fyrir starfi kennara Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar
Skoðun Akademískt frelsi er í hættu – Tími til aðgerða Sigrún Ólafsdóttir,Baldvin Zarioh,Hjördís Sigursteinsdóttir skrifar
Skoðun Sömu rök og styðja rétt kvenna til þungunarrofs eiga við um dánaraðstoð Ingrid Kuhlman,Steinar Harðarson skrifar
Skoðun Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Menntakerfið í öfuga átt við atvinnulífið: Hvers vegna eykst álag á nemendur á meðan vinnuvikan styttist? Karl Liljendal Hólmgeirsson skrifar
Ísland þarf ríkisstjórn um almannahagsmuni – ekki sérhagsmuni Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun