Ólöglega staðið að ábyrgðum hjá LÍN Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar 1. október 2016 07:00 Með dómi Héraðsdóms Reykjavíkur þann 14. september sl. var sjálfskuldarábyrgð ábyrgðarmanns á láni hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna ógilt vegna brota á lögum um ábyrgðarmenn. Dómurinn er sá þriðji í röð héraðsdóma sem staðfesta að almennt verklag LÍN við stofnun ábyrgða hefur verið andstætt lögunum. Forsaga þessa er sú að þann 4. apríl 2009 tóku gildi ný ábyrgðarmannalög sem lögðu þá skyldu á lánveitendur að meta hæfi lántaka til að standa í skilum með lán og ráða ábyrgðarmanni frá ábyrgð ef greiðslumat benti til að lántaki gæti ekki efnt skuldbindingar sínar. Með sama hætti skyldi ráða ábyrgðarmanni frá því að undirgangast ábyrgð ef aðstæður hans sjálfs gæfu tilefni til. Þann 1. nóvember 2013 tók gildi reglugerð sem þaðan í frá var ætlað að undanskilja LÍN frá skyldu til greiðslumats. Færa má rök fyrir því að sú undanþága standist ekki lög en úr því hefur ekki verið skorið. Í öllu falli liggur þó fyrir að á tímabilinu 4. apríl 2009 til 1. nóvember 2013 giltu ákvæði ábyrgðarmannalaga fyrirvaralaust og án undanþágu um LÍN. Skyldur LÍN voru því skýrar vegna ábyrgða sem gengist var í á þessu langa tímabili.Vanræksla LÍN leiðir til ógildingar ábyrgða Skemmst er frá því að segja að LÍN brást ekki réttilega við tilkomu ábyrgðarmannalaganna og þeim nýju skyldum sem þeim fylgdu. LÍN tók þannig ekki upp neitt eiginlegt greiðslumat á lántökum heldur fól hið almenna verklag LÍN eingöngu í sér að fletta lántökum upp í vanskilaskrá og senda ábyrgðarmönnum útprent úr skránni. Meira að segja það virðist þó hafa farist fyrir í einhverjum tilfellum. Með vísan til þessarar vanrækslu LÍN á því að láta fara fram greiðslumat á lántaka og kynna það fyrir ábyrgðarmanni hefur héraðsdómur nú ógilt slíkar ábyrgðir þegar skilyrði samningalaga um ógildingu eru uppfyllt. Það sama hefur málskotsnefnd LÍN einnig gert en málskotsnefndin er sjálfstæð kærunefnd sem endurskoðað getur ákvarðanir stjórnar LÍN.Víðtækt fordæmisgildi Staðfesti Hæstiréttur þessa niðurstöðu um túlkun á ábyrgðarmannalögunum og skyldum LÍN samkvæmt þeim er ljóst að það getur haft víðtækt fordæmisgildi. Um verulega hagsmuni er því að tefla bæði fyrir LÍN og þá ábyrgðarmenn sem hér gætu átt í hlut. Einungis á tímabilinu 1. ágúst 2009 til ársloka 2014 stofnaði LÍN til alls 1.110 lána með ábyrgðum og svöruðu þessi lán til a.m.k. 2,7 milljarða króna í heild. Þó atvik geti verið með mismunandi hætti í hverju máli fyrir sig og ekki sé sjálfgefið að sérhver þessara ábyrgða sé ógildanleg blasir engu að síður við að möguleg ógildingartilvik gætu orðið fjölmörg.Hvaða úrræði hafa ábyrgðarmenn? Þrátt fyrir vel rökstuddar niðurstöður dómstóla hefur stjórn LÍN haldið sig við eigin túlkun á ábyrgðarmannalögunum sem er nú í andstöðu við þrjá dóma héraðsdóms. Á þeim grundvelli hefur LÍN synjað ábyrgðarmönnum um niðurfellingu ábyrgða. Slíkum ákvörðunum stjórnar LÍN geta ábyrgðarmenn sem betur fer skotið til fyrrnefndrar málskotsnefndar eða til dómstóla sem leiða ágreininginn þá endanlega til lykta. Vafalítið munu margir ábyrgðarmenn vilja kanna rétt sinn að þessu leyti.Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Menntakerfið í öfuga átt við atvinnulífið: Hvers vegna eykst álag á nemendur á meðan vinnuvikan styttist? Karl Liljendal Hólmgeirsson Skoðun Kílómetragjald: Gjöf fyrir marga, refsiskattur fyrir aðra Ágústa Ágústsdóttir Skoðun Hvorki útlendingahatur né gestrisni Hildur Þórðardóttir Skoðun Það er ekkert til sem heitir full vinnustytting með 15 mínútna neysluhléi Jóhanna Helgadóttir Skoðun Skynsemi Sigmundar Davíðs rýnd – Er ESB aðild/Evra tóm tjara? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Um blöndun menningarheima Ugla Stefanía Kristjönudóttir Jónsdóttir Skoðun Er ekki einokun Háskóla Íslands óviðunandi? Helga Dögg Sverrisdóttir Skoðun Róttækar og tafarlausar umbætur Arnar þór Jónsson,Kári Allansson Skoðun Er verið að blekkja fólk? Reynir Böðvarsson Skoðun Ökuskírteini á hval Sigursteinn Másson Skoðun Skoðun Skoðun Menntakerfið í öfuga átt við atvinnulífið: Hvers vegna eykst álag á nemendur á meðan vinnuvikan styttist? Karl Liljendal Hólmgeirsson skrifar Skoðun Er ekki einokun Háskóla Íslands óviðunandi? Helga Dögg Sverrisdóttir skrifar Skoðun Kílómetragjald: Gjöf fyrir marga, refsiskattur fyrir aðra Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Róttækar og tafarlausar umbætur Arnar þór Jónsson,Kári Allansson skrifar Skoðun Afleiðingar ríkisafskipta: Af hverju skaðleg einokun er ekki til á frjálsum markaði Eiríkur Magnússon skrifar Skoðun Er verið að blekkja fólk? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Það er ekkert til sem heitir full vinnustytting með 15 mínútna neysluhléi Jóhanna Helgadóttir skrifar Skoðun Um blöndun menningarheima Ugla Stefanía Kristjönudóttir Jónsdóttir skrifar Skoðun Ökuskírteini á hval Sigursteinn Másson skrifar Skoðun Barningur smáframleiðenda Fjóla Einarsdóttir skrifar Skoðun Erum við í ofbeldissambandi? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Ó nei, ekki aftur! Leyfisveitingar fyrir Hvammsvirkjun Margrét Erlendsdóttir skrifar Skoðun Siddhi: Yfirnáttúrulegir hæfileikar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Innviðaskuldin mikla Grímur Atlason skrifar Skoðun Umsókn um stöðu kennara í (vonandi) nálægri framtíð Heiða Ingunn Þorgeirsdóttir skrifar Skoðun Sögur Hannesar Hólmsteins Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Hvað gerist svo? Árný Björg Blandon skrifar Skoðun Hernaðurinn gegn skólunum Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Látum gusta um sjónvarpssalina og loftum út á Alþingi Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Hegðaði sér eins og einræðisherra Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hættum við að geta hugsað? Þorsteinn Siglausson,GPT-4 skrifar Skoðun Að leita langt yfir skammt Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Kveðja frá „lata“ kennaranum sem er „alltaf í fríi“ Elva Björk Ágústsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur, háskólamálaráðherra Ragna Benedikta Garðarsdóttir skrifar Skoðun Að lifa sjálfstæðu lífi Ágústa Arnar Sigurdórsdóttir skrifar Skoðun Menntaumræða á villigötum Gunnlaugur Magnússon skrifar Skoðun Af hverju þarf ég alltaf að vera í kaffi hjá Bjarna og Simma? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Eru móttökuskólar málið? Thelma Rut Haukdal Magnúsdóttir skrifar Skoðun Hvað með afköst ríkisins? Ágúst Kristján Steinarsson skrifar Skoðun Hærri laun eða viðhalda áunnum réttindum! Hvernig verðleggjum við menntun barnanna okkar? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Sjá meira
Með dómi Héraðsdóms Reykjavíkur þann 14. september sl. var sjálfskuldarábyrgð ábyrgðarmanns á láni hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna ógilt vegna brota á lögum um ábyrgðarmenn. Dómurinn er sá þriðji í röð héraðsdóma sem staðfesta að almennt verklag LÍN við stofnun ábyrgða hefur verið andstætt lögunum. Forsaga þessa er sú að þann 4. apríl 2009 tóku gildi ný ábyrgðarmannalög sem lögðu þá skyldu á lánveitendur að meta hæfi lántaka til að standa í skilum með lán og ráða ábyrgðarmanni frá ábyrgð ef greiðslumat benti til að lántaki gæti ekki efnt skuldbindingar sínar. Með sama hætti skyldi ráða ábyrgðarmanni frá því að undirgangast ábyrgð ef aðstæður hans sjálfs gæfu tilefni til. Þann 1. nóvember 2013 tók gildi reglugerð sem þaðan í frá var ætlað að undanskilja LÍN frá skyldu til greiðslumats. Færa má rök fyrir því að sú undanþága standist ekki lög en úr því hefur ekki verið skorið. Í öllu falli liggur þó fyrir að á tímabilinu 4. apríl 2009 til 1. nóvember 2013 giltu ákvæði ábyrgðarmannalaga fyrirvaralaust og án undanþágu um LÍN. Skyldur LÍN voru því skýrar vegna ábyrgða sem gengist var í á þessu langa tímabili.Vanræksla LÍN leiðir til ógildingar ábyrgða Skemmst er frá því að segja að LÍN brást ekki réttilega við tilkomu ábyrgðarmannalaganna og þeim nýju skyldum sem þeim fylgdu. LÍN tók þannig ekki upp neitt eiginlegt greiðslumat á lántökum heldur fól hið almenna verklag LÍN eingöngu í sér að fletta lántökum upp í vanskilaskrá og senda ábyrgðarmönnum útprent úr skránni. Meira að segja það virðist þó hafa farist fyrir í einhverjum tilfellum. Með vísan til þessarar vanrækslu LÍN á því að láta fara fram greiðslumat á lántaka og kynna það fyrir ábyrgðarmanni hefur héraðsdómur nú ógilt slíkar ábyrgðir þegar skilyrði samningalaga um ógildingu eru uppfyllt. Það sama hefur málskotsnefnd LÍN einnig gert en málskotsnefndin er sjálfstæð kærunefnd sem endurskoðað getur ákvarðanir stjórnar LÍN.Víðtækt fordæmisgildi Staðfesti Hæstiréttur þessa niðurstöðu um túlkun á ábyrgðarmannalögunum og skyldum LÍN samkvæmt þeim er ljóst að það getur haft víðtækt fordæmisgildi. Um verulega hagsmuni er því að tefla bæði fyrir LÍN og þá ábyrgðarmenn sem hér gætu átt í hlut. Einungis á tímabilinu 1. ágúst 2009 til ársloka 2014 stofnaði LÍN til alls 1.110 lána með ábyrgðum og svöruðu þessi lán til a.m.k. 2,7 milljarða króna í heild. Þó atvik geti verið með mismunandi hætti í hverju máli fyrir sig og ekki sé sjálfgefið að sérhver þessara ábyrgða sé ógildanleg blasir engu að síður við að möguleg ógildingartilvik gætu orðið fjölmörg.Hvaða úrræði hafa ábyrgðarmenn? Þrátt fyrir vel rökstuddar niðurstöður dómstóla hefur stjórn LÍN haldið sig við eigin túlkun á ábyrgðarmannalögunum sem er nú í andstöðu við þrjá dóma héraðsdóms. Á þeim grundvelli hefur LÍN synjað ábyrgðarmönnum um niðurfellingu ábyrgða. Slíkum ákvörðunum stjórnar LÍN geta ábyrgðarmenn sem betur fer skotið til fyrrnefndrar málskotsnefndar eða til dómstóla sem leiða ágreininginn þá endanlega til lykta. Vafalítið munu margir ábyrgðarmenn vilja kanna rétt sinn að þessu leyti.Þessi grein birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Menntakerfið í öfuga átt við atvinnulífið: Hvers vegna eykst álag á nemendur á meðan vinnuvikan styttist? Karl Liljendal Hólmgeirsson Skoðun
Skoðun Menntakerfið í öfuga átt við atvinnulífið: Hvers vegna eykst álag á nemendur á meðan vinnuvikan styttist? Karl Liljendal Hólmgeirsson skrifar
Skoðun Afleiðingar ríkisafskipta: Af hverju skaðleg einokun er ekki til á frjálsum markaði Eiríkur Magnússon skrifar
Skoðun Það er ekkert til sem heitir full vinnustytting með 15 mínútna neysluhléi Jóhanna Helgadóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til Áslaugar Örnu Sigurbjörnsdóttur, háskólamálaráðherra Ragna Benedikta Garðarsdóttir skrifar
Skoðun Hærri laun eða viðhalda áunnum réttindum! Hvernig verðleggjum við menntun barnanna okkar? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Menntakerfið í öfuga átt við atvinnulífið: Hvers vegna eykst álag á nemendur á meðan vinnuvikan styttist? Karl Liljendal Hólmgeirsson Skoðun