Búið að benda aftur og aftur á að „blackface“ er niðrandi Kristín Ólafsdóttir skrifar 30. júlí 2018 15:30 Kristín Loftsdóttir er prófessor í mannfræði við Háskóla Íslands. Hún hefur fjallað mikið um kynþáttafordóma í greinum sínum og ritgerðum. Vísir/Valli „Blackface er mjög tengt sögu kynþáttafordóma, eins og í Bandaríkjunum, og er ein birtingamynd fordóma í garð fólks með dökkt litarhaft,“ segir Kristín Loftsdóttir prófessor í mannfræði við Háskóla Íslands, innt eftir því af hverju svokallað „blackface“-gervi teljist niðrandi. Tilefni spurningarinnar er færsla sem rapparinn Kristinn Óli Haraldsson, betur þekktur sem Króli, birti á Facebook-síðu sinni um helgina og vakti mikla athygli. Í færslunni gagnrýndi Króli hljómsveitina The Hefners fyrir að klæðast „blackface“-gervinu og sýna með því kynþáttafordóma.Sjá einnig: Sumarbúðir biðjast afsökunar á „þekkingarskorti starfsmanna“ í myndavali Í kjölfarið furðuðu sig margir á því af hverju Króli hefði fundið sig knúinn til að vekja athygli á gervi sveitarinnar og sáu jafnframt ekkert athugavert við uppátækið, líkt og Hrafn Jónsson benti á á Twitter-reikningi sínum.Kommentin við fréttina 'Króli gáttaður á 'blackface“ gervi hljómsveitar á Húsavík“ eru líklega þau fyrirsjáanleglegustu sem ég man eftir. Móðursýki, PC, aumingjar, farðu ekki að grenja. Sami hópur og kvartar sem mest yfir 'þöggun“ og 'ritskoðun“. pic.twitter.com/VmphPSWNSn— Hrafn Jónsson (@hrafnjonsson) July 29, 2018 „Að mínu mati þurfum við, sem erum til í samtímanum, að hafa ofsalega mikið fyrir því að loka augum og eyrum fyrir því að þetta eru hlutir sem eru niðrandi og særandi. Eins og með blackface-ið, það er búið að benda á það aftur og aftur á alþjóðavísu að þetta er niðrandi,“ segir Kristín.Einföldun að segja ásetninginn ekki til staðar Hljómsveitin The Hefners svaraði gagnrýni Króla, og annarra sem tóku undir með honum, í gær. Þar sagði Birgir Sævarsson, aðalsöngvari The Hefners, blackface-gervið alls ekki tengjast kynþáttahatri. „Það er miður að fólk túlki sýninguna okkar sem einhvers konar kynþáttafordóma, að við séum að gera lítið úr baráttu svartra eftir áralanga baráttu fyrir jafnrétti í sem víðustum skilningi. Því fer víðsfjarri,“ skrifaði Birgir meðal annars. Kristín segir slík viðbrögð byggja á mikilli einföldun á kynþáttafordómum og birtingarmyndum þeirra. „Það er auðvelt fyrir einhvern að segja bara: „Ég er ekki að meina þetta þannig,“ eins og kynþáttafordómar séu bara persónulegar skoðanir ákveðinna einstaklinga, og aðrir geti ekki gagnrýnt það með neinum hætti.“ Gamalgróin mýta um fordómalaust Ísland Þá bendir Kristín á að kynþáttafordómar hafi lengi verið – og séu enn – viðhafðir í íslensku samfélagi þrátt fyrir að margir virðist halda því fram að svo sé ekki. Þetta noti fólk stundum sem afsökun fyrir hegðun sem teljist til kynþáttafordóma. „Að sumu leyti er það ákveðin mýta á Íslandi að hér hafi aldrei verið kynþáttafordómar og þess vegna sé það allt í lagi þegar við segjum hluti sem í öðru samhengi virka niðrandi,“ segir Kristín. „Þetta er alls ekki rétt. Þegar við skoðum eldri tímarit, námsbækur og aðra miðla þá voru auðvitað kynþáttafordómar hér eins og annars staðar. Þó að hér hafi kannski ekki verið mikið af dökku fólki þá lærði fólk hér nákvæmlega sömu staðalmyndir og annars staðar í heiminum.“Hinn svokallaði Svarti-Pétur, fylgdarsveinn jólasveinsins, hefur verið umdeildur í Hollandi síðustu ár þar eð hann er jafnan túlkaður í blackface-gervi.Mynd/gettyMikilvægt að skoða atvikin gagnrýnum augum Atvik á borð við það sem Króli vakti athygli á um helgina hafa skotið upp kollinum á Íslandi síðustu ár. Árið 2014 varð til að mynda nokkuð fjaðrafok vegna styttu af þeldökkum þjóni sem var eins konar einkennismerki kaffihússins Svarta kaffi við Laugaveg. Syttan þótti rasísk, af sömu ástæðum og hið margumrædda blackface, og var að endingu tekin niður eftir hávær mótmæli. Fyrr í þessum mánuði var svo vakin athygli á myndagátu sem birtist í Barnablaði Morgunblaðsins. Gátan var gagnrýnd fyrir að endurspegla úreltar staðalímyndir um fólk af ýmsum kynþáttum, þar á meðal hörundsdökkt fólk. Aðspurð segir Kristín greinilegt að umræða um kynþáttafordóma og mál sem upp koma tengd þeim hafi tekið miklum framförum síðustu ár. „Ég kem heim árið 1996 frá Níger og mér finnst miklu fjölbreyttari og gagnrýnni umræða í dag en þá. Mér finnst líka mikilvægt að undristrika að hér á Íslandi höfum við ekki bara fólk með dökkt litarhaft heldur erum við hluti af stóru samfélagi þjóða. Það er mjög heilbrigt að skoða okkur með gagnrýnum augum.“ Tengdar fréttir Króli gáttaður á „blackface“ gervi hljómsveitar á Húsavík Rapparinn Króli gagnrýnir „blackface“ gervi hljómsveitarinnar The Heffners á Húsavík. 29. júlí 2018 10:57 The Hefners svara Króla fullum hálsi Aðalsöngvari The Hefners svarar rapparanum Króla. 29. júlí 2018 16:48 Biður fólk að sýna virðingu á Hrekkjavöku: „Húðlitur er ekki búningur“ Samfélagsmiðlastjarnan Donna Cruz biður fólk á að vanda valið á búningum fyrir Hrekkjavökuna í ár. 2. október 2017 13:30 Mest lesið Dvaldi lengi í Engey áður en hún synti til baka í flasið á hvalaskoðunarskipi Innlent Óvenjulegi tölvupósturinn birtur: Spurði dómarann hvaða starfsmann hann ætti að reka fyrir jólin Innlent Þrettán þúsund krónur fyrir nótt í tjaldi Innlent Diljá Mist segir hræsni einkenna íslenska femínista Innlent Íslensk kona og fjölskylda hennar á sjúkrahúsi eftir árás á Krít Innlent Dósent við HÍ „óskaði þess að árásarmaðurinn hefði hitt“ Innlent Stórhættulegur framúrakstur á Holtavörðuheiði Innlent Sautján milljóna króna greiðslan vekur hneykslan Innlent „Væri ekki að fara ef ekki væri fyrir góðvild fólks“ Innlent Munaði engu að ökumaður straujaði niður nítján hjólreiðamenn Innlent Fleiri fréttir Sautján milljóna króna greiðslan vekur hneykslan Dósent við HÍ „óskaði þess að árásarmaðurinn hefði hitt“ Óvenjulegi tölvupósturinn birtur: Spurði dómarann hvaða starfsmann hann ætti að reka fyrir jólin Þrettán þúsund krónur fyrir nótt í tjaldi Íslendingur á sextugsaldri fannst látinn í Taílandi Dvaldi lengi í Engey áður en hún synti til baka í flasið á hvalaskoðunarskipi Metfjöldi sérsveitarmanna á Þjóðhátíð í sumar Ákærður fyrir að stinga mann í heimahúsi í Súðavík Veitingamenn berjist í bökkum Stórhættulegur framúrakstur á Holtavörðuheiði Íslensk kona og fjölskylda hennar á sjúkrahúsi eftir árás á Krít Diljá Mist segir hræsni einkenna íslenska femínista Sérsveit þurfti ekki að skerast í leikinn vegna ferðamanns á tjaldstæði Frjósemi á Íslandi aldrei verið minni en í fyrra Telur ekki trúlegt að komið verði á samkomutakmörkunum Laðar fjárfesta að til að halda Skaganum á Skaganum Þrjár líkamsárásir, vinnuslys og mannlaus bíll á ferð „Væri ekki að fara ef ekki væri fyrir góðvild fólks“ Fyrsta heimasmíðaða útvarp landsins til sýnis „Stanslaus barátta við það að vera ekki með menn í einangrun“ Grátlegt að veiðarnar séu kallaðar af meðan sjórinn er fullur af fiski „Covid er alltaf einhvern veginn með okkur“ Þyrlan flutti slasaða göngukonu Slæm hegðun fanga, veiran skæða og sundballett Sex um borð þegar bátur strandaði í Viðey Munaði engu að ökumaður straujaði niður nítján hjólreiðamenn Mál á hendur skipverjum Polar Nanoq fellt niður Eldgos líklegt á allra næstu vikum og jafnvel innan bæjarins „Það eina sem stoppar þá er hnefinn, valdbeiting“ Vélarvana bátur strandaði við Viðey Sjá meira
„Blackface er mjög tengt sögu kynþáttafordóma, eins og í Bandaríkjunum, og er ein birtingamynd fordóma í garð fólks með dökkt litarhaft,“ segir Kristín Loftsdóttir prófessor í mannfræði við Háskóla Íslands, innt eftir því af hverju svokallað „blackface“-gervi teljist niðrandi. Tilefni spurningarinnar er færsla sem rapparinn Kristinn Óli Haraldsson, betur þekktur sem Króli, birti á Facebook-síðu sinni um helgina og vakti mikla athygli. Í færslunni gagnrýndi Króli hljómsveitina The Hefners fyrir að klæðast „blackface“-gervinu og sýna með því kynþáttafordóma.Sjá einnig: Sumarbúðir biðjast afsökunar á „þekkingarskorti starfsmanna“ í myndavali Í kjölfarið furðuðu sig margir á því af hverju Króli hefði fundið sig knúinn til að vekja athygli á gervi sveitarinnar og sáu jafnframt ekkert athugavert við uppátækið, líkt og Hrafn Jónsson benti á á Twitter-reikningi sínum.Kommentin við fréttina 'Króli gáttaður á 'blackface“ gervi hljómsveitar á Húsavík“ eru líklega þau fyrirsjáanleglegustu sem ég man eftir. Móðursýki, PC, aumingjar, farðu ekki að grenja. Sami hópur og kvartar sem mest yfir 'þöggun“ og 'ritskoðun“. pic.twitter.com/VmphPSWNSn— Hrafn Jónsson (@hrafnjonsson) July 29, 2018 „Að mínu mati þurfum við, sem erum til í samtímanum, að hafa ofsalega mikið fyrir því að loka augum og eyrum fyrir því að þetta eru hlutir sem eru niðrandi og særandi. Eins og með blackface-ið, það er búið að benda á það aftur og aftur á alþjóðavísu að þetta er niðrandi,“ segir Kristín.Einföldun að segja ásetninginn ekki til staðar Hljómsveitin The Hefners svaraði gagnrýni Króla, og annarra sem tóku undir með honum, í gær. Þar sagði Birgir Sævarsson, aðalsöngvari The Hefners, blackface-gervið alls ekki tengjast kynþáttahatri. „Það er miður að fólk túlki sýninguna okkar sem einhvers konar kynþáttafordóma, að við séum að gera lítið úr baráttu svartra eftir áralanga baráttu fyrir jafnrétti í sem víðustum skilningi. Því fer víðsfjarri,“ skrifaði Birgir meðal annars. Kristín segir slík viðbrögð byggja á mikilli einföldun á kynþáttafordómum og birtingarmyndum þeirra. „Það er auðvelt fyrir einhvern að segja bara: „Ég er ekki að meina þetta þannig,“ eins og kynþáttafordómar séu bara persónulegar skoðanir ákveðinna einstaklinga, og aðrir geti ekki gagnrýnt það með neinum hætti.“ Gamalgróin mýta um fordómalaust Ísland Þá bendir Kristín á að kynþáttafordómar hafi lengi verið – og séu enn – viðhafðir í íslensku samfélagi þrátt fyrir að margir virðist halda því fram að svo sé ekki. Þetta noti fólk stundum sem afsökun fyrir hegðun sem teljist til kynþáttafordóma. „Að sumu leyti er það ákveðin mýta á Íslandi að hér hafi aldrei verið kynþáttafordómar og þess vegna sé það allt í lagi þegar við segjum hluti sem í öðru samhengi virka niðrandi,“ segir Kristín. „Þetta er alls ekki rétt. Þegar við skoðum eldri tímarit, námsbækur og aðra miðla þá voru auðvitað kynþáttafordómar hér eins og annars staðar. Þó að hér hafi kannski ekki verið mikið af dökku fólki þá lærði fólk hér nákvæmlega sömu staðalmyndir og annars staðar í heiminum.“Hinn svokallaði Svarti-Pétur, fylgdarsveinn jólasveinsins, hefur verið umdeildur í Hollandi síðustu ár þar eð hann er jafnan túlkaður í blackface-gervi.Mynd/gettyMikilvægt að skoða atvikin gagnrýnum augum Atvik á borð við það sem Króli vakti athygli á um helgina hafa skotið upp kollinum á Íslandi síðustu ár. Árið 2014 varð til að mynda nokkuð fjaðrafok vegna styttu af þeldökkum þjóni sem var eins konar einkennismerki kaffihússins Svarta kaffi við Laugaveg. Syttan þótti rasísk, af sömu ástæðum og hið margumrædda blackface, og var að endingu tekin niður eftir hávær mótmæli. Fyrr í þessum mánuði var svo vakin athygli á myndagátu sem birtist í Barnablaði Morgunblaðsins. Gátan var gagnrýnd fyrir að endurspegla úreltar staðalímyndir um fólk af ýmsum kynþáttum, þar á meðal hörundsdökkt fólk. Aðspurð segir Kristín greinilegt að umræða um kynþáttafordóma og mál sem upp koma tengd þeim hafi tekið miklum framförum síðustu ár. „Ég kem heim árið 1996 frá Níger og mér finnst miklu fjölbreyttari og gagnrýnni umræða í dag en þá. Mér finnst líka mikilvægt að undristrika að hér á Íslandi höfum við ekki bara fólk með dökkt litarhaft heldur erum við hluti af stóru samfélagi þjóða. Það er mjög heilbrigt að skoða okkur með gagnrýnum augum.“
Tengdar fréttir Króli gáttaður á „blackface“ gervi hljómsveitar á Húsavík Rapparinn Króli gagnrýnir „blackface“ gervi hljómsveitarinnar The Heffners á Húsavík. 29. júlí 2018 10:57 The Hefners svara Króla fullum hálsi Aðalsöngvari The Hefners svarar rapparanum Króla. 29. júlí 2018 16:48 Biður fólk að sýna virðingu á Hrekkjavöku: „Húðlitur er ekki búningur“ Samfélagsmiðlastjarnan Donna Cruz biður fólk á að vanda valið á búningum fyrir Hrekkjavökuna í ár. 2. október 2017 13:30 Mest lesið Dvaldi lengi í Engey áður en hún synti til baka í flasið á hvalaskoðunarskipi Innlent Óvenjulegi tölvupósturinn birtur: Spurði dómarann hvaða starfsmann hann ætti að reka fyrir jólin Innlent Þrettán þúsund krónur fyrir nótt í tjaldi Innlent Diljá Mist segir hræsni einkenna íslenska femínista Innlent Íslensk kona og fjölskylda hennar á sjúkrahúsi eftir árás á Krít Innlent Dósent við HÍ „óskaði þess að árásarmaðurinn hefði hitt“ Innlent Stórhættulegur framúrakstur á Holtavörðuheiði Innlent Sautján milljóna króna greiðslan vekur hneykslan Innlent „Væri ekki að fara ef ekki væri fyrir góðvild fólks“ Innlent Munaði engu að ökumaður straujaði niður nítján hjólreiðamenn Innlent Fleiri fréttir Sautján milljóna króna greiðslan vekur hneykslan Dósent við HÍ „óskaði þess að árásarmaðurinn hefði hitt“ Óvenjulegi tölvupósturinn birtur: Spurði dómarann hvaða starfsmann hann ætti að reka fyrir jólin Þrettán þúsund krónur fyrir nótt í tjaldi Íslendingur á sextugsaldri fannst látinn í Taílandi Dvaldi lengi í Engey áður en hún synti til baka í flasið á hvalaskoðunarskipi Metfjöldi sérsveitarmanna á Þjóðhátíð í sumar Ákærður fyrir að stinga mann í heimahúsi í Súðavík Veitingamenn berjist í bökkum Stórhættulegur framúrakstur á Holtavörðuheiði Íslensk kona og fjölskylda hennar á sjúkrahúsi eftir árás á Krít Diljá Mist segir hræsni einkenna íslenska femínista Sérsveit þurfti ekki að skerast í leikinn vegna ferðamanns á tjaldstæði Frjósemi á Íslandi aldrei verið minni en í fyrra Telur ekki trúlegt að komið verði á samkomutakmörkunum Laðar fjárfesta að til að halda Skaganum á Skaganum Þrjár líkamsárásir, vinnuslys og mannlaus bíll á ferð „Væri ekki að fara ef ekki væri fyrir góðvild fólks“ Fyrsta heimasmíðaða útvarp landsins til sýnis „Stanslaus barátta við það að vera ekki með menn í einangrun“ Grátlegt að veiðarnar séu kallaðar af meðan sjórinn er fullur af fiski „Covid er alltaf einhvern veginn með okkur“ Þyrlan flutti slasaða göngukonu Slæm hegðun fanga, veiran skæða og sundballett Sex um borð þegar bátur strandaði í Viðey Munaði engu að ökumaður straujaði niður nítján hjólreiðamenn Mál á hendur skipverjum Polar Nanoq fellt niður Eldgos líklegt á allra næstu vikum og jafnvel innan bæjarins „Það eina sem stoppar þá er hnefinn, valdbeiting“ Vélarvana bátur strandaði við Viðey Sjá meira
Króli gáttaður á „blackface“ gervi hljómsveitar á Húsavík Rapparinn Króli gagnrýnir „blackface“ gervi hljómsveitarinnar The Heffners á Húsavík. 29. júlí 2018 10:57
The Hefners svara Króla fullum hálsi Aðalsöngvari The Hefners svarar rapparanum Króla. 29. júlí 2018 16:48
Biður fólk að sýna virðingu á Hrekkjavöku: „Húðlitur er ekki búningur“ Samfélagsmiðlastjarnan Donna Cruz biður fólk á að vanda valið á búningum fyrir Hrekkjavökuna í ár. 2. október 2017 13:30
Óvenjulegi tölvupósturinn birtur: Spurði dómarann hvaða starfsmann hann ætti að reka fyrir jólin Innlent
Óvenjulegi tölvupósturinn birtur: Spurði dómarann hvaða starfsmann hann ætti að reka fyrir jólin Innlent