Náttúran í fyrsta sæti

Í nýsköpun, hönnun og listum er náttúran æ oftar sett í fyrsta sæti. Rakel Garðarsdóttir, Elín Hrund og Sonja Bent eiga það sameiginlegt að nýta vel efnivið sem fellur til í sinni sköpun og leggja ríka áherslu á einfaldleika, kraft og fegurð náttúrunnar.

Sonja Bent og Elín Hrund Þorgeirsdóttir rannsaka og fanga angan íslenskra jurta. Þær hafa sett upp eimingarstöð í Álafosskvosinni þar sem þær opna lifandi ilmsýningu í haust.

Nordic Angan hlaut hæsta styrkinn úr Hönnunarsjóði á dögunum. Styrkurinn nam tveimur milljónum króna og var fyrir verkefnið Ilmbanki íslenskra jurta – lifandi ilmsýning í Álafosskvos. Að baki Nordic Angan eru þær Sonja Bent hönnuður, Elín Hrnd Þorgeirsdóttir og Jóhannes Bjarni Eðvarðsson „Rannsóknar verkefni okkar Elínar, að stofna ilmbanka íslenskra jurta, þar sem við föngum angan íslenskrar náttúru, hefur staðið yfir í nokkur ár,“ segir Sonja frá og segir verkefnið enn fremur munu halda áfram næstu ár.

„Okkur langaði til að gera verkefninu skil á einhvern hátt, við hugleiddum að gera heimildarmynd eða jafnvel bókverk. Á endanum fannst okkur skemmtilegra að gera úr þessu sýningu, því hún gæti falið í sér svo mikla og áhugaverða fræðslu,“ segir Sonja en í eimingarstöðinni í Álafosskvosinni eima þær Elín jurtir og láta svo efnagreina olíuna.

„Efnagreiningarstofan sem greinir olíurnar fyrir okkur er sú fremsta í heimi og getur þess vegna gefið okkur samanburð á efnainnihaldi jurtanna. Þannig getur stofan gefið okkur samanburð á vallhumli frá Búlgaríu og frá Íslandi,“ segir Sonja og segir íslensku jurtirnar koma vel út úr öllum samanburði.

„Það er stórmerkilegt hversu vel bíslensku jurtirnar koma út. Efnainnihaldið er öðruvísi, efnasamböndin eru virkari en í öðrum sambærilegum jurtum,“ útskýrir hún.

„Það eru tvær ástæður sem gætu legið að baki. Ein er sú að íslensk sumur eru mjög stutt og vaxtarskilyrðin erfiðari, önnur er sú að Ísland er eldfjallaeyja og jarðvegurinn öðruvísi en víðast annars staðar. Það er nefnilega áhugavert að jurtir frá Japan koma einnig vel út í samanburði,“ segir Sonja.



Hún segir ilmbankann hafa undið upp á sig og að verkefnið sé gefandi.

„Lyktarskynið tengist sterkt tilfinningum og minni. Sumir finna lykt af blóðbergi og eru svo allt í einu orðnir þriggja ára í leik úti í móa. Lykt af kúmeni minnir á kringlur með mjólk. Við höfum verið með svona farandbanka, lítinn kassa sem rannsóknir okkar hafa ratað í, og leyft fólki að lykta. Við vinnum svo nú að því að hanna sýningu í kringum ilmbankann og Álafosskvosin er skemmtilegur staður til þess,“ segir Sonja en staðsetningin smellpassar fyrir starfsemi Nordic Angan. Gengið er inn í eimingarstöðina við hliðina á fossi og villtar íslenskar jurtir eru allt í kring.

„Þetta er viðeigandi húsnæði sem við erum mjög hrifnar af, allt svo fallegt og náttúrulegt. Það er nefnilega erfitt að finna gott verksmiðjuhúsnæði, það er oft í iðnaðarhverfum og passar ekki undir framleiðslu eins og þessa.“ Sonja og Elín vöktu mikla athygli á lítilli sýningu í versluninni Fischerí Fischersundi á HönnunarMars. Ilmsturtuna, skógarbað fyrir þá sem komast ekki út í skóg.

„Það var mjög vel heppnuð lítil sýning og vísir að því sem verður, við vildum hafa þetta lifandi eins og náttúran sjálf er. Rannsóknin mun taka fleiri ár. Við áætlum að opna ilmbankann í Álafosskvosinni næsta haust, opnum þá með því sem við höfum rannsakað en munum bæta í bankann og sýninguna á hverju ári eftir því sem bætist í rannsóknir okkar.“

Eimingarstöðin er í anda hringrásarhagkerfisins því tækin eru smíðuð úr gömlum mjólkurkælum og Sonja og Elín segjast vilja virkja litla fossinn til starfseminnar.

„Framtíðarplanið hjá okkur er að virkja fossinn til þess að kæla eimingarrörin. En í dag notum við rennandi vatn til þess. Við hugsum þetta alla leið og eimingartækin sem við erum með eru úr gömlum og úreltum mjólkurkælum. Ef við hefðum keypt tækin hefðum við þurft að flytja þau frá Kína eða Indlandi. Það hefði kostað mikið og skilið eftir sig stórt kolefnisspor. Við auglýstum í Bændablaðinu og fengum svör frá Kópaskeri og Húsavík. Þetta var mikið mál og það þurfti til dæmis að taka hurðirnar úr fjósunum til að ná kælunum út. En þetta var gert og svo tók Guðbrandur Einarsson, hönnuður og sérfræðingur í málmsuðu, við og við útfærðum tækin í sameiningu,“ segir Sonja.

Sonja segist verða vör við byltingu á meðal frumkvöðla, listamanna og hönnuða.

„Og barna,“ bætir hún við. „Þetta er fólk sem er með hjartað á réttum stað og hefur hugsunina til að fylgja því eftir. Það hefur orðið mikil vitundarvakning en mest í þessum hópi fólks en minni hjá öðrum,“ segir hún. „Stundum finnst mér gjá á milli þessara hópa en allt færist þetta í rétta átt.“

Nýtum það sem er til og göngum ekki á náttúruna

Allt að helmingi matvæla í heiminum er sóað,“ minnir Rakel Garðarsdóttir á. Á næstunni koma á markað nýjar snyrtivörur úr íslensku hráefni í umhverfisvænumumbúðum undir merki hennar Verandi. Hráefnið í snyrtivörurnar fellur til við matvælaframleiðslu og landbúnað.

Fyrirtækið Verandi framleiðir gæða húðog hárvörur úr endurnýttum hráefnum, með engum neikvæðum áhrifum á

umhverfið. Að baki fyrirtækinu standa þær Rakel Garðarsdóttir og Elva Björk Barkardóttir.

Fyrirtækið varð til í tengslum við baráttu Rakelar en hún hefur starfrækt samtökin Vakandi um nokkurra ára bil í því skyni að auka vitundarvakningu um sóun matvæla.

„Við nýtum gæðahráefni sem fellur til úr landbúnaði og matvælaframleiðslu og þannig göngum við ekki á auðlindir að óþörfu,“ segir Rakel frá.

Á næstu vikum og mánuðum koma á markað nokkrar vörur úr smiðju Verandi, sápur og serum, maskar, baðvörur, sjampó og sjampóstykki. Rakel og Elva eru meðal annars í samstarfi við hið virta merki Davines um framleiðslu á sjampói.

„Við notum kaffikorg, súkkulaði, bygg, gúrku, krækiberjahrat og bjór, svo eitthvað sé nefnt,“ segir Rakel. „Og erum í vöruþróun

með fleiri hráefni, til dæmis gulrætur og kartöflur. Okkar sýn er að stuðla að hringrásarhagkerfi og nýta það sem er til.

Við teljum það algjörlega nauðsynlegt, helmingur matvæla sóast í heiminum, vegna offramleiðslu og vegna framleiðsluaðferða. Það er galið að svo miklu gæðahráefni sé hent. Við viljum ekki ganga á náttúruna og þessar aðferðir fyrirtækja ganga ekki lengur.“

Rakel og Elva hafa fengið í lið með sér Einar Guðmundsson hönnuð sem hefur hannað nýtt og fallegt útlit á vörurnar sem eru í umhverfisvænum umbúðum. „Við lögðumst í ítarlega rannsóknarvinnu hvað varðar umbúðirnar. Við vorum að nota gler, það er ekki umhverfisvænt hér á landi. Það er ekki endurunnið að ráði hér á landi og það er þungt svo það er dýrt að flytja það.

Það sem hentaði best var að nota endurunnið plast, svo notum við einnig sykurreyr í þær umbúðir þar sem það er hægt,“ segir Rakel og segist verða vör við að framleiðendur séu að vakna til meðvitundar um að þeir verði að skipta út umbúðum. Neytendur taki ekki annað í mál auk þess sem lög og reglugerðir séu óðum að breytast.

 „Umbúðamarkaðurinn er smám saman að vakna, það eru ekki alveg komnar skýrar lausnir en þetta er allt í rétta átt,“ segir

Rakel sem segir Verandi munu í framtíðinni bjóða upp á áfyllingar.

„Við erum nýsköpunarfyrirtæki og það er gaman að vera íforystu í þessum efnum. Við erum búnar að vera í tvö ár í vöruþróun og hlökkum til að kynna vörurnar á markað.“