Allir sáttir - en um hvað? Guðni A. Jóhannesson skrifar 27. febrúar 2016 07:00 Á síðustu áratugum hafa orðið stórstígar framfarir í aðkomu náttúruverndarsjónarmiða að skipulagi og framkvæmdum. Sjálft skipulagsferlið, aðkoma og umsagnarréttur almennings hefur batnað m.a. með tilkomu sjálfstæðra úrskurðarnefnda. Rammaáætlun er dæmi um ferli, þar sem þegar á áætlunarstigi er reynt að greina meginþætti í áhrifum skipulags og framkvæmda og veita almennan aðgang að og möguleika til umsagnar. Eftir rammaáætlun tekur síðan við umhverfismat framkvæmda og ákvörðun um að fá að reisa og reka virkjun er háð mörgum leyfum svo sem framkvæmdaleyfi sveitarfélagsins, starfsleyfi heilbrigðisnefndar og virkjunarleyfi Orkustofnunar svo dæmi séu tekin. Stjórnsýsla sem bregst við erfiðum málum með því að kippa þeim út úr hinu eðlilega stjórnsýslulega ferli og stinga þeim niður í skúffu er ekki vanda sínum vaxin. Hlutverk verkefnisstjórnar rammaáætlunar er að stjórna ferli þar sem allir virkjanakostir eru greindir af faghópum og flokkaðir í tillögu, sem síðan er kynnt í umsagnarferli þar sem allir hafa aðkomu. Ráðherra leggur síðan þingsályktunartillögu fyrir alþingi til umfjöllunar og ákvörðunar. Með því að hafna því að taka virkjanakost til meðferðar er verkefnisstjórnin að koma í veg fyrir faglega umfjöllun faghópa, aðkomu fólks og fyrirtækja að umsagnarferlinu og síðast en ekki síst alþingis Íslendinga. Slíkt valdarán fámennrar klíku þekkist sem betur fer ekki í okkar heimshluta og engar líkur á að löggjafinn hafi haft slíkt í huga þegar lög um rammaáætlun voru sett. Það var frá upphafi veikleiki í starfi verkefnisstjórnarinnar, að staða hennar og ábyrgð innan stjórnsýslunnar var ekki vel skilgreind. Orkustofnun hefur frá upphafi gert athugasemdir við vinnulag verkefnisstjórnar. Fyrstu tillögur að starfsreglum verkefnisstjórnarinnar voru mjög í rétta átt en voru ekki nægilega skýrar til þess að taka af öll tvímæli í þeim atriðum, sem ágreiningur var um. Þær bárust ekki Orkustofnun til umsagnar og því hafði stofnunin ekki möguleika á að koma með sínar athugsemdir áður en þær voru gefnar út.Án afskipta Orkustofnunar Í grein Snorra Baldurssonar í Fréttablaðinu 23. febrúar hafnar hann því að þau drög að reglum sem nú liggja fyrir séu „samkvæmt bókstaf og anda rammaáætlunarlaga“. Hann vitnar réttilega í athugasemdir með frumvarpinu, þar sem segir, að þau útiloki ekki að virkjanakostir í verndar- og nýtingarflokki geti flust í aðra flokka, en hans eigin ályktun þar virðist samt vera að það eigi að vera útilokað. Hann átelur það vald sem Orkustofnun sé falið að skikka verkefnisstjórnina til þess að endurmeta svæði sem ber að friðlýsa að lögum. Orkustofnun skikkar ekki verkefnisstjórnina til eins eða neins. Það er einfaldlega samkvæmt lögunum hlutverk verkefnisstjórnar að fjalla um þau verkefni sem til hennar berast með faglegum hætti og skila tillögum áfram til ráðuneytis umhverfis- og auðlindamála. Umfjöllun og niðurstaða verkefnisstjórnarinnar er algjörlega án afskipta Orkustofnunar. Ef verkefnisstjórn ákveður að stinga málum niður í skúffu og útiloka þau frá áframhaldandi umfjöllun til þess bærra aðila er hún hins vegar að taka sér vald sem ekki verður séð að hafi stoð í lögunum. Lögin gera í ákvæði um verndarflokk greinarmun á virkjunarkostum sem ekki er rétt að ráðast í og landsvæðum sem ástæða er talin til þess að friðlýsa. Að mati Orkustofnunar er því í mörgum tilfellum nauðsynlegt að endurvinna matið út frá nákvæmari skilgreiningu á svæðismörkum. Ef virkjanakostur sem slíkur er settur í verndarflokk án þess að tilgreina sérstaklega það svæði sem nýtur verndar hlýtur það að skoðast sem ábending um að mögulega geti aðrar útfærslur virkjunar komið til greina. Annars hittir Snorri Baldursson naglann á höfuðið í sinni grein þegar hann talar annars vegar um sátt Landsvirkjunar og hins vegar um sátt Landverndar. Í raun snýst málið um að menn geti haft gerólík sjónarmið en geti verið sammála um að halda lögin, viðhafa góða stjórnsýsluhætti og vinna af heilindum að upplýstum ákvörðunum í opnu og lýðræðislegu ferli. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Hversu góð eru laun lækna? Teitur Ari Theodórsson Skoðun Réttlæti Hallgríms Helgasonar Hildur Sverrisdóttir Skoðun Ég er alveg nógu verðmæt eins og ég er! Ragnheiður Stephensen Skoðun „Ekki í mínum bakgarði, TAKK!“ Davíð Bergmann Skoðun Af hverju ætti ungt fólk að kjósa Sjálfstæðisflokkinn? Anton Berg Sævarsson Skoðun Atvinnubótastarfsemi framboða DIljá Mist Einarsdóttir Skoðun Er Kristófer talsmaður skyndilegrar skattheimtu á ferðaþjónustu? Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun Þess vegna talar ChatGPT íslensku Lilja Dögg Alfreðsdóttir Skoðun Nægjusamur nóvember – Að endurstilla neyslumenningu okkar Guðrún Schmidt Skoðun Kennarinn sem hvarf Sigrún Birna Björnsdóttir Kaaber Skoðun Skoðun Skoðun Þrælar bankanna, lykiltölur Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Þriðji orkupakkinn: Almannahagsmunir á krossgötum Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Eftir miklar umræður, fréttir og mótmæli síðustu daga hef ég verið hugsi Anna M. Hoffmann Guðgeirsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir í húsnæðismálum strax! Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun xD frelsi til að halda ungu fólki niðri Yngvi Sighvatsson skrifar Skoðun Afstöðuleysi Íslands óþolandi – Stöndum með vistkerfum sjávar Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Þess vegna talar ChatGPT íslensku Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Uppbygging heilbrigðisþjónustu á landsbyggðinni: Er það á stefnuskránni fyrir þessar kosningar? Hildigunnur Svavarsdóttir skrifar Skoðun Gleðilega töfrandi kosningabaráttu Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samfylkingin óspjallaða Hildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Árás á fátækasta fólkið í borginni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Fjármögnum háskólana til jafns við hin Norðurlöndin Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Af hverju ætti ungt fólk að kjósa Sjálfstæðisflokkinn? Anton Berg Sævarsson skrifar Skoðun Mennska eða harka í málefnum hælisleitenda Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun „Ekki í mínum bakgarði, TAKK!“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Er Kristófer talsmaður skyndilegrar skattheimtu á ferðaþjónustu? Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Börnin okkar á biðlistunum Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Leiðtogar í grænum umskiptum Nótt Thorberg skrifar Skoðun „Samningana í gildi“ Pjetur St. Arason skrifar Skoðun Ég er alveg nógu verðmæt eins og ég er! Ragnheiður Stephensen skrifar Skoðun Atvinnubótastarfsemi framboða DIljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Hversu góð eru laun lækna? Teitur Ari Theodórsson skrifar Skoðun Nægjusamur nóvember – Að endurstilla neyslumenningu okkar Guðrún Schmidt skrifar Skoðun Stjórnsýsla eða pólitík? Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Réttlæti Hallgríms Helgasonar Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Misrétti, vonleysi og baráttan við að halda í bjartsýnina Ari Orrason skrifar Skoðun Börnin okkar eru að deyja – hvernig bregst þjóðin við? Björk Jónsdóttir skrifar Skoðun Hin huldu rándýr í mannslíkömum sem skaða unga fólkið Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Hið augljósa útlendingavandamál Hallþór Jökull Hákonarson skrifar Skoðun Þúsundir íbúða á glámbekk! Guðfinna Jóh. Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Á síðustu áratugum hafa orðið stórstígar framfarir í aðkomu náttúruverndarsjónarmiða að skipulagi og framkvæmdum. Sjálft skipulagsferlið, aðkoma og umsagnarréttur almennings hefur batnað m.a. með tilkomu sjálfstæðra úrskurðarnefnda. Rammaáætlun er dæmi um ferli, þar sem þegar á áætlunarstigi er reynt að greina meginþætti í áhrifum skipulags og framkvæmda og veita almennan aðgang að og möguleika til umsagnar. Eftir rammaáætlun tekur síðan við umhverfismat framkvæmda og ákvörðun um að fá að reisa og reka virkjun er háð mörgum leyfum svo sem framkvæmdaleyfi sveitarfélagsins, starfsleyfi heilbrigðisnefndar og virkjunarleyfi Orkustofnunar svo dæmi séu tekin. Stjórnsýsla sem bregst við erfiðum málum með því að kippa þeim út úr hinu eðlilega stjórnsýslulega ferli og stinga þeim niður í skúffu er ekki vanda sínum vaxin. Hlutverk verkefnisstjórnar rammaáætlunar er að stjórna ferli þar sem allir virkjanakostir eru greindir af faghópum og flokkaðir í tillögu, sem síðan er kynnt í umsagnarferli þar sem allir hafa aðkomu. Ráðherra leggur síðan þingsályktunartillögu fyrir alþingi til umfjöllunar og ákvörðunar. Með því að hafna því að taka virkjanakost til meðferðar er verkefnisstjórnin að koma í veg fyrir faglega umfjöllun faghópa, aðkomu fólks og fyrirtækja að umsagnarferlinu og síðast en ekki síst alþingis Íslendinga. Slíkt valdarán fámennrar klíku þekkist sem betur fer ekki í okkar heimshluta og engar líkur á að löggjafinn hafi haft slíkt í huga þegar lög um rammaáætlun voru sett. Það var frá upphafi veikleiki í starfi verkefnisstjórnarinnar, að staða hennar og ábyrgð innan stjórnsýslunnar var ekki vel skilgreind. Orkustofnun hefur frá upphafi gert athugasemdir við vinnulag verkefnisstjórnar. Fyrstu tillögur að starfsreglum verkefnisstjórnarinnar voru mjög í rétta átt en voru ekki nægilega skýrar til þess að taka af öll tvímæli í þeim atriðum, sem ágreiningur var um. Þær bárust ekki Orkustofnun til umsagnar og því hafði stofnunin ekki möguleika á að koma með sínar athugsemdir áður en þær voru gefnar út.Án afskipta Orkustofnunar Í grein Snorra Baldurssonar í Fréttablaðinu 23. febrúar hafnar hann því að þau drög að reglum sem nú liggja fyrir séu „samkvæmt bókstaf og anda rammaáætlunarlaga“. Hann vitnar réttilega í athugasemdir með frumvarpinu, þar sem segir, að þau útiloki ekki að virkjanakostir í verndar- og nýtingarflokki geti flust í aðra flokka, en hans eigin ályktun þar virðist samt vera að það eigi að vera útilokað. Hann átelur það vald sem Orkustofnun sé falið að skikka verkefnisstjórnina til þess að endurmeta svæði sem ber að friðlýsa að lögum. Orkustofnun skikkar ekki verkefnisstjórnina til eins eða neins. Það er einfaldlega samkvæmt lögunum hlutverk verkefnisstjórnar að fjalla um þau verkefni sem til hennar berast með faglegum hætti og skila tillögum áfram til ráðuneytis umhverfis- og auðlindamála. Umfjöllun og niðurstaða verkefnisstjórnarinnar er algjörlega án afskipta Orkustofnunar. Ef verkefnisstjórn ákveður að stinga málum niður í skúffu og útiloka þau frá áframhaldandi umfjöllun til þess bærra aðila er hún hins vegar að taka sér vald sem ekki verður séð að hafi stoð í lögunum. Lögin gera í ákvæði um verndarflokk greinarmun á virkjunarkostum sem ekki er rétt að ráðast í og landsvæðum sem ástæða er talin til þess að friðlýsa. Að mati Orkustofnunar er því í mörgum tilfellum nauðsynlegt að endurvinna matið út frá nákvæmari skilgreiningu á svæðismörkum. Ef virkjanakostur sem slíkur er settur í verndarflokk án þess að tilgreina sérstaklega það svæði sem nýtur verndar hlýtur það að skoðast sem ábending um að mögulega geti aðrar útfærslur virkjunar komið til greina. Annars hittir Snorri Baldursson naglann á höfuðið í sinni grein þegar hann talar annars vegar um sátt Landsvirkjunar og hins vegar um sátt Landverndar. Í raun snýst málið um að menn geti haft gerólík sjónarmið en geti verið sammála um að halda lögin, viðhafa góða stjórnsýsluhætti og vinna af heilindum að upplýstum ákvörðunum í opnu og lýðræðislegu ferli.
Skoðun Eftir miklar umræður, fréttir og mótmæli síðustu daga hef ég verið hugsi Anna M. Hoffmann Guðgeirsdóttir skrifar
Skoðun Uppbygging heilbrigðisþjónustu á landsbyggðinni: Er það á stefnuskránni fyrir þessar kosningar? Hildigunnur Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Er Kristófer talsmaður skyndilegrar skattheimtu á ferðaþjónustu? Ingvar Örn Ingvarsson skrifar