Gaf hvergi afslátt í baráttunni fyrir betra samfélagi Forlagið 5. desember 2023 12:10 Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir, ritstjóri Heimildarinnar, skrifaði söguna um ævi Guðrúnar Jónsdóttur, sem er oftast kennd við Stígamót, kvennaframboðið í Reykjavík, Kvennalistann og brautryðjendastarf í jafnréttismálum. Ævisagan Ég verð aldrei ungfrú meðfærileg segir frá stórmerkilegu lífi Guðrúnar Jónsdóttur sem oftast er kennd við Stígamót, kvennaframboðið í Reykjavík, Kvennalistann og mikið brautryðjendastarf í jafnréttismálum hér á landi. Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir, ritstjóri Heimildarinnar, skrifaði söguna sem hefst þegar Guðrún er lítil stúlka í Mýrdalnum og nær fram á síðustu ár. Við kynnumst áföllum í fjölskyldu hennar sem áttu eftir að setja mark sitt á afkomendur og fáum svipmyndir út uppvextinum sem mótuðu Guðrúnu og réttlætiskennd hennar. Þetta er saga um réttindabaráttu og taugastríð, baráttusaga konu sem vildi aldrei vera „meðfærileg“ heldur spurði erfiðra spurninga og barðist fyrir réttindum sem þóttu á sínum tíma ekki jafn sjálfsögð og nú. Þetta er saga konu sem alls staðar þurfti að brjóta veggi og rjúfa þök. Um leið er þetta þjóðarsaga um miklar samfélagshræringar þar sem Guðrún var í hringiðunni – og jafnframt falleg fjölskyldusaga um ást og tryggð, gleði og sorgir, vináttu og samheldni. Í mars 1984 gerðu konur uppreisn í kjörbúð og neituðu að borga nema því sem nam hlutfalli kvenna af kynbundnum launamun. Guðrún er fyrir miðri mynd. Mynd/Úr einkasafni Ingibjörg segir að Guðrún hafi ekki viljað „hefðbundna ævisögu karlmanns“, þar sem flotið væri um á yfirborðinu eða barið sér á brjóst. „Frá upphafi var hún staðráðin í að segja allt og hlífa sér hvergi. Fyrir vikið er hún á köflum ansi berskjölduð og fólk talar um að það finni sterkt fyrir henni, með öllum sínum kostum og göllum.“ Hún segir að Guðrún sé auðvitað kona andstæðna, en þannig er saga eins harðasta femínista landsins líka ástarsaga og uppfull af mýkt. „Saga Guðrúnar er samofin sögu kvennahreyfingarinnar nýju, þannig að um leið og þetta er ævi- og baráttusaga hennar, er þetta baráttusaga íslenskra kvenna og saga af samfélagi, sem byggir ekki aðeins á viðtölum við hana heldur einnig viðtölum við samferðafólk hennar og mjög umfangsmikilli heimildarvinnu.“ Guðrún fæddist í Vík í Mýrdal árið 1931, inn í heim sem er ekki lengur til og mótaðist mjög af uppvaxtarárum sínum, sem einkenndust meðal annars af sundrung fjölskyldunnar, fátækt og stéttaskiptingu segir Ingibjörg. „Hún þurfti að yfirstíga áföll og erfiðleika í sínu einkalífi til þess að verða sú kona sem við þekktum. Þar má meðal annars nefna sáran missi, ofbeldi og drusluskömmun samfélagsins þegar hún varð barnshafandi utan hjónabands, en hún skildi barnunga dóttur sína eftir heima á Íslandi þegar hún hélt utan til háskólanáms.“ Magdalena Schram (t.v.) og Guðrún Jónsdóttir sem fegurðardrottningar á borgarstjórnarfundi árið 1985. Stuttu áður hafði Davíð Oddsson, þáverandi borgarstjóri, látið umdeild ummæli falla við krýningu á fegurðardrottningu Íslands á Broadway. Mynd/Úr einkasafni Eftir heimkomuna hóf hún störf fyrir barnaverndaryfirvöld þar sem hún sinnti fjölskyldum sem bjuggu í braggahverfum, en á þeim árum var úrræðaleysið algjört. „Lýsingarnar þaðan eru vægast sagt skelfilegar. Hún átti eftir að koma víða við og hafa mikil áhrif, til dæmis í menntamálum, áður en hún varð þekkt fyrir kvenfrelsisbaráttuna. Allt gerði þetta það að verkum að þegar henni tókst loks að losa sig undan fjötrum þess hlutverks sem henni var ætlað við fæðingu, sem stelpa í þessum heimi og síðar húsmóðir, gaf hún hvergi afslátt af hugsjónum sínum í baráttunni fyrir betra samfélagi, ekki síst fyrir konur og börn.“ Bókin var nokkur ár í vinnslu og segir Ingibjörg það hafa verið mjög dýrmætt að verja öllum þessum tíma með Guðrúnu og eignast í henni góða vinkonu. „Á þeim árum frá því að við byrjuðum að hittast hef ég skilið, farið í krefjandi meistaranám, sameinað fjölskyldu og stofnað nýtt fyrirtæki og það hefur alltaf verið jafn nærandi að koma til hennar. Hún er auðvitað alveg einstök kona. Eins hefur verið vægast sagt áhugavert að fara í gegnum heimildir og sjá hvaða andstöðu konur mættu á þessari vegferð, skoða viðhorf samfélagsins sem birtust meðal annars í réttarkerfinu og umfjöllun fjölmiðla, átta mig á því hvernig íslenskar konur breyttu samfélaginu með samtakamætti sínum, en um leið hversu margt af því sem þær settu á dagskrá á sínum tíma á enn við í dag.“ Bókaútgáfa Bókmenntir Menning Mest lesið Tíu myndarleg einbýlishús á höfuðborgarsvæðinu Lífið Eva segir lífið betra með Kára Stefáns Lífið Erfið lífsreynsla að þurfa að yfirgefa heimili sitt Lífið Falska söngkonan á leið í meðferð Lífið Sara Davíðs fann ástina í örmum flugstjóra Lífið Hélt niðri í sér hlátrinum yfir fölskum þjóðsöngnum Lífið Hildur Vala og Kjartan keyptu raðhús í Fossvogi Lífið „Ég var dómharður og ömurlegur gæi“ Lífið Logi Bergmann var tekinn Lífið Myndaveisla: Héldu upp á tíu ára afmælið í Guðmundarlundi Lífið Fleiri fréttir Myndaveisla frá Kótilettunni þar sem Bylgjulestin var í beinni Spennandi ferðir til Taílands og Balí í haust Bylgjulestin á Kótelettunni Komdu í veg fyrir bitglaðar blóðsugur í sumar! Rómantísk bylgja í lestri með hækkandi sól Einstök upplifun í sveitasælu Óbrjótanleg lúxusglös í útileguna Myndaveisla frá Akureyri þar sem Bylgjulestin var í beinni Bylgjulestin verður í beinni frá Akureyri Nova klippir kaffiverðið Bylgjulestin var í beinni frá Humarhátíðinni Nýjar merkjavörur í hverri viku á Pop up markaði Optical Studio Nú set ég mig í fyrsta, annað og þriðja sætið Bylgjulestin á Humarhátíðinni um helgina Látum ekki lúsmýið skemma fyrir okkur gleðina - Bitin burt Sólgleraugu og umgjarðir á 40-70% afslætti - Pop up Optical Studio Hægðirnar segja til um heilsufarið – rétt fóður mikilvægt Hefði ekki trúað áhrifunum! Frábær stemming á Jósmessuhátíð á Eyrarbakka Farðu ljómandi í sumarið! Það má leika sér með matinn Bylgjulestin mætir á Jónsmessuhátíð á Eyrarbakka um helgina „Finnst ég geta afkastað mun meira yfir daginn“ Heimili myndast þegar fjölskyldan ver tíma þar saman Bylgjulestin í bongóblíðu á Þingvöllum Myndaveisla: Enn eitt vel heppnað Streetball mót X977 Allt sem þú þarft fyrir Midsummer hátíðina Bylgjulestin verður á Þingvöllum laugardaginn 15. júní Viltu bæta svefngæði þín? „Í fyrrakvöld bjargaði Tesla bifreið lífi mínu“ Sjá meira
Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir, ritstjóri Heimildarinnar, skrifaði söguna sem hefst þegar Guðrún er lítil stúlka í Mýrdalnum og nær fram á síðustu ár. Við kynnumst áföllum í fjölskyldu hennar sem áttu eftir að setja mark sitt á afkomendur og fáum svipmyndir út uppvextinum sem mótuðu Guðrúnu og réttlætiskennd hennar. Þetta er saga um réttindabaráttu og taugastríð, baráttusaga konu sem vildi aldrei vera „meðfærileg“ heldur spurði erfiðra spurninga og barðist fyrir réttindum sem þóttu á sínum tíma ekki jafn sjálfsögð og nú. Þetta er saga konu sem alls staðar þurfti að brjóta veggi og rjúfa þök. Um leið er þetta þjóðarsaga um miklar samfélagshræringar þar sem Guðrún var í hringiðunni – og jafnframt falleg fjölskyldusaga um ást og tryggð, gleði og sorgir, vináttu og samheldni. Í mars 1984 gerðu konur uppreisn í kjörbúð og neituðu að borga nema því sem nam hlutfalli kvenna af kynbundnum launamun. Guðrún er fyrir miðri mynd. Mynd/Úr einkasafni Ingibjörg segir að Guðrún hafi ekki viljað „hefðbundna ævisögu karlmanns“, þar sem flotið væri um á yfirborðinu eða barið sér á brjóst. „Frá upphafi var hún staðráðin í að segja allt og hlífa sér hvergi. Fyrir vikið er hún á köflum ansi berskjölduð og fólk talar um að það finni sterkt fyrir henni, með öllum sínum kostum og göllum.“ Hún segir að Guðrún sé auðvitað kona andstæðna, en þannig er saga eins harðasta femínista landsins líka ástarsaga og uppfull af mýkt. „Saga Guðrúnar er samofin sögu kvennahreyfingarinnar nýju, þannig að um leið og þetta er ævi- og baráttusaga hennar, er þetta baráttusaga íslenskra kvenna og saga af samfélagi, sem byggir ekki aðeins á viðtölum við hana heldur einnig viðtölum við samferðafólk hennar og mjög umfangsmikilli heimildarvinnu.“ Guðrún fæddist í Vík í Mýrdal árið 1931, inn í heim sem er ekki lengur til og mótaðist mjög af uppvaxtarárum sínum, sem einkenndust meðal annars af sundrung fjölskyldunnar, fátækt og stéttaskiptingu segir Ingibjörg. „Hún þurfti að yfirstíga áföll og erfiðleika í sínu einkalífi til þess að verða sú kona sem við þekktum. Þar má meðal annars nefna sáran missi, ofbeldi og drusluskömmun samfélagsins þegar hún varð barnshafandi utan hjónabands, en hún skildi barnunga dóttur sína eftir heima á Íslandi þegar hún hélt utan til háskólanáms.“ Magdalena Schram (t.v.) og Guðrún Jónsdóttir sem fegurðardrottningar á borgarstjórnarfundi árið 1985. Stuttu áður hafði Davíð Oddsson, þáverandi borgarstjóri, látið umdeild ummæli falla við krýningu á fegurðardrottningu Íslands á Broadway. Mynd/Úr einkasafni Eftir heimkomuna hóf hún störf fyrir barnaverndaryfirvöld þar sem hún sinnti fjölskyldum sem bjuggu í braggahverfum, en á þeim árum var úrræðaleysið algjört. „Lýsingarnar þaðan eru vægast sagt skelfilegar. Hún átti eftir að koma víða við og hafa mikil áhrif, til dæmis í menntamálum, áður en hún varð þekkt fyrir kvenfrelsisbaráttuna. Allt gerði þetta það að verkum að þegar henni tókst loks að losa sig undan fjötrum þess hlutverks sem henni var ætlað við fæðingu, sem stelpa í þessum heimi og síðar húsmóðir, gaf hún hvergi afslátt af hugsjónum sínum í baráttunni fyrir betra samfélagi, ekki síst fyrir konur og börn.“ Bókin var nokkur ár í vinnslu og segir Ingibjörg það hafa verið mjög dýrmætt að verja öllum þessum tíma með Guðrúnu og eignast í henni góða vinkonu. „Á þeim árum frá því að við byrjuðum að hittast hef ég skilið, farið í krefjandi meistaranám, sameinað fjölskyldu og stofnað nýtt fyrirtæki og það hefur alltaf verið jafn nærandi að koma til hennar. Hún er auðvitað alveg einstök kona. Eins hefur verið vægast sagt áhugavert að fara í gegnum heimildir og sjá hvaða andstöðu konur mættu á þessari vegferð, skoða viðhorf samfélagsins sem birtust meðal annars í réttarkerfinu og umfjöllun fjölmiðla, átta mig á því hvernig íslenskar konur breyttu samfélaginu með samtakamætti sínum, en um leið hversu margt af því sem þær settu á dagskrá á sínum tíma á enn við í dag.“
Bókaútgáfa Bókmenntir Menning Mest lesið Tíu myndarleg einbýlishús á höfuðborgarsvæðinu Lífið Eva segir lífið betra með Kára Stefáns Lífið Erfið lífsreynsla að þurfa að yfirgefa heimili sitt Lífið Falska söngkonan á leið í meðferð Lífið Sara Davíðs fann ástina í örmum flugstjóra Lífið Hélt niðri í sér hlátrinum yfir fölskum þjóðsöngnum Lífið Hildur Vala og Kjartan keyptu raðhús í Fossvogi Lífið „Ég var dómharður og ömurlegur gæi“ Lífið Logi Bergmann var tekinn Lífið Myndaveisla: Héldu upp á tíu ára afmælið í Guðmundarlundi Lífið Fleiri fréttir Myndaveisla frá Kótilettunni þar sem Bylgjulestin var í beinni Spennandi ferðir til Taílands og Balí í haust Bylgjulestin á Kótelettunni Komdu í veg fyrir bitglaðar blóðsugur í sumar! Rómantísk bylgja í lestri með hækkandi sól Einstök upplifun í sveitasælu Óbrjótanleg lúxusglös í útileguna Myndaveisla frá Akureyri þar sem Bylgjulestin var í beinni Bylgjulestin verður í beinni frá Akureyri Nova klippir kaffiverðið Bylgjulestin var í beinni frá Humarhátíðinni Nýjar merkjavörur í hverri viku á Pop up markaði Optical Studio Nú set ég mig í fyrsta, annað og þriðja sætið Bylgjulestin á Humarhátíðinni um helgina Látum ekki lúsmýið skemma fyrir okkur gleðina - Bitin burt Sólgleraugu og umgjarðir á 40-70% afslætti - Pop up Optical Studio Hægðirnar segja til um heilsufarið – rétt fóður mikilvægt Hefði ekki trúað áhrifunum! Frábær stemming á Jósmessuhátíð á Eyrarbakka Farðu ljómandi í sumarið! Það má leika sér með matinn Bylgjulestin mætir á Jónsmessuhátíð á Eyrarbakka um helgina „Finnst ég geta afkastað mun meira yfir daginn“ Heimili myndast þegar fjölskyldan ver tíma þar saman Bylgjulestin í bongóblíðu á Þingvöllum Myndaveisla: Enn eitt vel heppnað Streetball mót X977 Allt sem þú þarft fyrir Midsummer hátíðina Bylgjulestin verður á Þingvöllum laugardaginn 15. júní Viltu bæta svefngæði þín? „Í fyrrakvöld bjargaði Tesla bifreið lífi mínu“ Sjá meira