Höfuðpaurar ganga lausir vegna óútskýrðrar ákvörðunar lögreglu sem axlar enga ábyrgð

Enginn vill bera ábyrgð á því að tálbeituaðgerð lögreglu í einu umsvifamesta fíkniefnamáli Íslandssögunnar fór út um þúfur. Lögregluumdæmi benda hvort á annað og vilja engum spurningum svara. Hollenskt burðardýr var dæmt í ellefu ára fangelsi og Íslendingur á þrítugsaldri, nýkominn útaf geðdeild, fékk fimm ára dóm.

Þeir sem stóðu að innflutningnum virðast lausir allra mála þrátt fyrir að lögregla virðist hafa haft kjörið tækifæri til að anda hressilega ofan í hálsmálið á þeim. Megintilgangur aðgerðarinnar, að elta efnin til höfuðpauranna, varð að engu þegar lögregla handtók Íslending sem hafði sótt efnin.

Þyngsti fíkniefnadómur Íslandssögunnar

Málið hefur fengið mikla umfjöllun í fjölmiðlum eftir að dómur féll í héraði þann 8. október. Sitt sýnist hverjum um lengd dómsins þótt öllum megi verða ljóst að dómarar séu komnir í ógöngur með dóma í fíkniefnamálum fyrst burðardýr fá ellefu ára fangelsi þegar hámarksrefsing í málaflokknum er tólf ár.

Ekki hefur fallið þyngri dómur í fíkniefnamáli hér á landi. Verjendur hafa áfrýjað dómnum til Hæstaréttar en verði hann staðfestur verður hann sá þyngsti í Íslandssögunni, og þann dóm fær burðardýr. 

Þá hefur athyglinni verið beint að hollensku móðurinni sem játaði brot sitt að hluta, nafngreindi skipuleggjendur í Hollandi og fylgdi skipunum lögreglu í fyrrnefndri tálbeituaðgerð sem fór svo út um þúfur.  

Hvers vegna var efnunum ekki fylgt eftir eins og lagt var upp með? Vísir hefur leitað svara en embættismenn lögreglu gefa ekkert uppi. Menn benda hver á annan og enginn axlar ábyrgð.

Handtaka í stað eftirfarar

Málið hefst í Leifsstöð við komu hollenskra mæðgna til landsins síðdegis föstudaginn 3. apríl, föstudaginn langa. Leifsstöð er í umdæmi lögreglustjórans á Suðurnesjum sem þýðir að málið heyrði undir embættið. Gríðarlega mikið magn fíkniefna fannst í tveimur ferðatöskum og ljóst að málið var umfangsmikið. Óskað var eftir samstarfi við lögregluna á höfuðborgarsvæðinu vegna málsins en málið sem slíkt var þó enn á forræði lögreglustjórans á Suðurnesjum.

Fram kom við aðalmeðferð málsins í Héraðsdómi Reykjaness að konan var fús til samvinnu allt frá byrjun sem er ekki alltaf tilfellið í málum sem þessum. Hún átti bókað flug frá landinu á mánudeginum. Í hönd fór helgi þar sem lögregla beið þess að haft yrði samband við móðurina en ekkert gerðist fyrr en eftir helgina. 

Þriðjudaginn 7. apríl fékk lögregla úrskurð hjá héraðsdómi sem veitti lögreglu heimild til að notast við hljóðritunar- og eftirfararbúnað þar sem taldar voru líkur á að afhending myndi eiga sér stað. Þetta staðfestir Vilhjálmur Reyr Þórhallsson, löglærður fulltrúi hjá lögreglustjóranum á Suðurnesjum.

Sagðist eiga að fara með efnin á Grand hótel

Afhendingin fór fram þennan þriðjudag á Hótel Frón við Laugaveg í Reykjavík. Lögregla hafði þá skipt út fíkniefnunum fyrir gerviefni og auk þess komið fyrrnefndum hljóðritunar- og eftirfararbúnaði fyrir í töskunum. Markmið lögreglu var því augljóslega að fylgja þeim eftir sem myndi sækja efnin í þeim tilgangi að nálgast skipuleggjendur innflutningsins. Ekkert bendir til annars en að móðirin hafi farið í einu og öllu eftir tilmælum lögreglu. Bæði saksóknari og verjandi konunnar voru sammála um það fyrir dómi.

Íslendingurinn mætti á svæðið, hringdi í móðurina sem fór út með töskurnar tvær og afhenti honum. Töskurnar voru komnar upp í bílinn sem Íslendingurinn ók. Fyrir dómi sagðist hann hafa átt að aka á Grand hótel þar sem hann átti að afhenda töskurnar og fá 300 þúsund króna greiðslu til viðbótar. Hann ók hins vegar aldrei af stað þar sem hann var handtekinn. Hvers vegna? Þeirri spurningu hefur ekki verið svarað og neita lögregluyfirvöld að svara fyrir málið og axla ábyrgð.

„Tæknilegir örðugleikar“

Rannsóknarlögreglumaður hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu, sem tók þátt í að skipta út fíkniefnunum fyrir gerviefni og fyrrnefndan búnað á Hótel Fróni, var fyrir dómi spurður út í ástæðu þess að maðurinn var handtekinn.

„Þegar hann er kominn með efnin í bílinn er komin almannahætta. Svo eru líka tæknilegir örðugleikar sem valda því að við eltum hann ekki,“ sagði rannsóknarlögreglumaðurinn. Þegar verjendur spurðu í hverju þessir „tæknilegu örðugleikar“ fólust sagði dómarinn í málinu, Ástríður Grímsdóttir, að rannsóknarlögreglumaðurinn þyrfti ekki að svara þeirri spurningu. Aðspurður í hverju almannahættan var fólgin sagði lögreglumaðurinn:

„Það liggur í hlutarins eðli hvernig menn geta brugðist við ef þeir eru á ferðinni með ólögleg efni.“ 

Hins vegar liggur ljóst fyrir að engin ólögleg efni voru í töskunum þótt Íslendingurinn hafi talið svo vera. Því er óskýrt hvers vegna almannahætta skapaðist þegar Íslendingurinn var kominn með gerviefni í bílinn, eins og rannsóknarlögreglumaðurinn hélt fram fyrir dómi. Markmið lögreglu var allan tímann að fylgja Íslendingunum og gerviefnunum eftir.

Fengu handtökuskipun með mjög stuttum fyrirvara

Lögreglumaður úr sérsveit sem handtók Íslendinginn eftir að töskurnar voru komnar í bílinn kom sömuleiðis fyrir dóm. Hann sagði aðspurður fyrir dómi að það væri akkur í því fyrir lögreglu að ná höfuðpaur í máli sem þessu. Eftir á að hyggja hefði kannski átt að fylgja efnunum eftir á áfangastað.

Handtökuskipun hefði hins vegar komið með mjög stuttum fyrirvara og engin önnur skipun fylgt í kjölfarið. Þá sagðist lögreglumaðurinn ekki hafa haft annað hlutverk á vettvangi en að tryggja öryggi og veita aðstoð við handtökuna. Sérsveitarmennirnir hefðu ekki sjálfir getað tekið ákvörðun um að láta Íslendinginn fara af stað með efnin.

„Ekki benda á mig“

Þótt málið hafi verið á ábyrgð lögreglustjórans á Suðurnesjum voru það lögregluyfirvöld á höfuðborgarsvæðinu sem skipulögðu og höfðu umsjón með aðgerðinni við Hótel Frón. Hvergi fæst útskýring á því hvers vegna handtökuskipun var gefin í stað þess að fylgja efnunum eftir.

Friðrik Smári Björgvinsson, yfirlögregluþjónn hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu, neitar alfarið að tjá sig um aðgerðina umræddan þriðjudag. 

„Þetta er óskaplega einfalt. Málið er á ábyrgð lögreglustjórans á Suðurnesjum,“ sagði Friðrik Smári. Aðspurður hvort aðgerðin hafi ekki verið á ábyrgð lögreglunnar á höfuðborgarsvæðinu þótt málið heyri undir lögregluna á Suðurnesjum vísar Friðrik í fyrra svar og ætli því ekki að tjá sig um málið.

Ólafur Helgi Kjartansson, lögreglustjóri á Suðurnesjum, segist líkt og Friðrik ekki ætla að tjá sig um málið.

Tækifæri úr sögunni

Telja má með ólíkindum að enginn sé tilbúinn að bera ábyrgð á skrýtinni atburðarás í lögregluaðgerð í einu stærsta fíkniefnamáli Íslandssögunnar. Embætti benda hvort á annað og engin svör að fá. Hvers vegna var gefin handtökuskipun þegar fyrir lá að markmiðið var að elta sendinguna? 

Tækifæri til að nálgast höfuðpaura í innflutningi á fíkniefnum sem framleiða mátti 85 þúsund e-töflur er í það minnsta úr sögunni. 

Að neðan má sjá tímalínu málsins, frá því mæðgurnar voru handteknar í Leifsstöð í apríl og þar til dómur féll í héraði nú í október. Þá má kynna sér dóminn í heild sinni á vefsíðu héraðsdóms, sjá hér.